Η εν Χριστώ χαρά.....

Η εν Χριστώ χαρά..... Η χαρά του Χριστιανού είναι σιωπηλή και γαλήνια. Δεν είναι θορυβώδης και ανήσυχη, δεν ξεσπά σε γέλια και κραυγές. Όποιος την έχει μέσα του, “μόλις ησυχή μειδιάσει”. Η εν Χριστώ χαρά δεν φαίνεται από εξωτερικά σημάδια, μόνο ακτινοβολεί με τρόπο μυστικό. Η αληθινή χαρά του Χριστού συνδέεται με την ευλογημένη θλίψη της μετανοίας, γιατί μόνο μέσω της θλίψεως αυτής και του σταυρού έρχεται ο άνθρωπος σε επαφή με τον Θεό, που είναι η μοναδική πηγή της χαράς. Έτσι έζησαν οι άνθρωποι του Θεού και έτσι μας δίδαξαν να ζούμε κι εμείς την πίστη μας. “Εγγύς ο Θεός της λυπηράς καρδίας”. Ο άμετρος γέλωτας δεν φανερώνει γνήσια χαρά, παρά έχει σκοπό τη φυγή από την αληθινή κατάσταση του ανθρώπου, μέσα από ένα τεχνητό προσωπείο. Δεν συνδέεται με τη σύννοια και τη νήψη του ανθρώπου που βρίσκεται σε μια επιφυλακή αναζήτησης και διόρθωσης. Δεν καλλιεργεί την ψυχή προς σωτηρία. Γι’ αυτό λέγει ο Κύριος: “Ουαί υμίν οι γελώντες νυν, ότι πενθήσετε και κλαύσετε” και ο Χρυσόστομος γράφει “πένθους ο παρών καιρός, και θλίψεως και δουλαγωγίας, και αγώνων και ιδρώτων, σύ δε γελάς;” Η στενή πύλη που καλούνται να περάσουν οι Χριστιανοί είναι θλίψη, αλλά θλίψη κατά Θεόν, γεμάτη ελπίδα, και όχι ανέλπιδη απόγνωση. Η πρώτη είναι σημείο μετανοίας και οδηγεί στη σωτηρία, ενώ η δεύτερη είναι σημείο θανάτου. Αυτή η θλίψη έχει μέσα της όλες τις ευλογίες και οδηγεί στην γαλήνια χαρά της αγιότητας. Ο άνθρωπος που αγωνίζεται στη ζωή του έχει κάθε στιγμή συναίσθηση της αδυναμίας του και της ελαχιστότητάς του μπροστά στη δόξα του Θεού. Έτσι, δεχόμενος την ευλογία, τη χάρη και το άμετρο έλεος του Θεού είναι ταυτόχρονα γεμάτος συστολή και θλίψη για την αστοχία και την αναξιότητά του. Γνωρίζει ότι τις δωρεές που του χαρίστηκαν μπορεί να τις χάσει κι αυτό τον συνέχει και τον γεμίζει σεμνότητα και σοβαρότητα. “Ει τοίνυν φως είναι βούλει, μίσει την ευτραπελίαν και την περιφοράν του γέλωτος”, μας λέγει ο άγιος Ισίδωρος ο Πηλουσιώτης, ενώ στην αγία Γραφή διαβάζουμε: “Μωρός εν γέλωτι ανυψοί φωνήν αυτού, ανήρ δε πανούργος (δηλαδή φρόνιμος) μόλις ησυχή μειδιάσει”, και ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος “Ει ουδέν ούτω τη ταπεινοφροσύνη ως το πένθος συνέρχεται, ουδέν ούτως αυτή ως ο γέλως ανθέστηκεν”. Αυτό, δεν σημαίνει ότι οι Χριστιανοί που ακολουθούν τον Χριστό συνθλίβονται μέσα στη λύπη. Πρέπει να ξεχωρίσουμε ανάμεσα στη χριστιανική σοβαρότητα, που είναι γεμάτη ελπίδα, πραότητα και γαλήνη, και στην σκυθρωπότητα του τεθλιμμένου, που στερείται τη χαρά. “Γίνου σύννους”, μας διδάσκει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, “δεδοίκασι γαρ σύννοιαν οι δαίμονες, ως οι κλέπται τους κύνας”. Άς σημειώσουμε πάντως, ότι η γνήσια κωμωδία δεν αποσκοπεί στην άμετρη και ανούσια ευτραπελία, αλλά αναδεικνύει με νοήμονα τρόπο αυτό που είναι κωμικό, φωτίζοντας την ανθρώπινη κατάσταση. Έτσι, το γέλιο που αποσπά είναι γέλιο που ελευθερώνει και ψυχαγωγεί την ψυχή. Οδηγεί το νού στη διάκριση των καταστάσεων και διδάσκει αυτό που είναι ελαφρύ, ώστε να γίνει φανερό αυτό που απομένει στο βάθος. Με τον τρόπο αυτό φωτίζει το νόημα και άρα δεν στέκεται εμπόδιο στη μετάνοια και τη σωτηρία. Η αληθινή κωμωδία δεν είναι ποτέ μονοδιάστατη και δεν εξευτελίζει τις σημασίες. Αντίθετα, δημιουργεί μία κλίμακα αξιολόγησης και αναγνώρισης σημασιών, μέσα από τη δύναμη του αστείου. Γι’ αυτό και το αστείο είναι απαύγασμα της ανθρώπινης ευφυΐας, και η επιτυχής διατύπωσή του προϋποθέτει πνευματική διαύγεια και οξυδέρκεια. Το γέλιο που παράγει δεν είναι α-νόητο, αλλά όπλο ενάντια στον ανυπόστατο φόβο και το ψεύτικο δέος που υποδουλώνει την ψυχή. Το αληθινό αστείο συνοδεύεται από την έκπληξη της ανακάλυψης και αφήνει στην ψυχή τη γεύση της σύννοιας, που είναι συγγενική με την ελπιδοφόρα θλίψη. Η εν Χριστώ χαρά είναι δώρο του αγίου Πνεύματος και γι’ αυτό δεν συμβαδίζει με την αστοχία της αμαρτίας, που απομακρύνει τον άνθρωπο από τη δωρεά του Θεού. Αγώνας για τη χαρά είναι αγώνας ενάντια στην αμαρτία. Στον μικρό Παρακλητικό Κανόνα διαβάζουμε την παρακάτω προσευχή: “Χαράς μου την καρδίαν πλήρωσον Παρθένε, η της χαράς δεξαμένη το πλήρωμα, της αμαρτίας την λύπην εξαφανίσασα”. Ο Χριστός μας διδάσκει ότι αν θέλουμε να τον ακολουθήσουμε οφείλουμε να σηκώσουμε με χαρά ένα σταυρό θλίψεως. Είναι ο σταυρός της ελευθερίας από την εμπάθεια του εγωϊσμού και της φιλαυτίας. Από την άλλη μεριά, η πτώση της φύσεως είναι συνώνυμη με τη θλίψη: “Εν τω κόσμω θλίψιν έξετε, αλλά θαρσείτε. Εγώ νενίκηκα τον κόσμον”. Αυτοί που μας μίλησαν για τη χριστιανική χαρά την έζησαν μόνον αφού πέρασαν μέσα από τη θλίψη της μετάνοιας, γι’ αυτό ποτέ δεν μίλησαν για τη χαρά χωρίς να μιλήσουν για τη λύπη, ώσπου στο εκκλησιαστικό λεξιλόγιο καθιερώθηκε πια η λέξη χαρμολύπη, που εκφράζει όλο το μυστήριο της εν Χριστώ ζωής. Χαρά χωρίς τη λύπη της μετανοίας δεν είναι χαρά εν Χριστώ. Χαρά και λύπη είναι και τα δύο δώρα του αγίου Πνεύματος αχώριστα, έτσι που αν λείπει το ένα από την ψυχή μας, το άλλο παύει να είναι κατά Θεόν. Η λύπη για τις αμαρτίες χωρίς την χαρά της ελπίδας δεν είναι μετάνοια, αλλά απόγνωση, η χειρότερη από τις αμαρτίες. Την χριστιανική χαρά την νιώθουν εκείνοι που καταλαβαίνουν στα κατάβαθα της ψυχής τους τα παράξενα αυτά λόγια του ψαλμωδού βασιλέα: “Μία ηττησάμην παρά Κυρίου, ταύτην εκζητήσω. Του κατοικείν με εν οίκω Κυρίου πάσας τας ημέρας της ζωής μου, του θεωρείν με την τερπνότητα Κυρίου και επισκέπτεσθαι τον ναόν τον άγιον αυτού”. Γράφει: Ι. Κ.