Τί είναι ο Χριστός - 8 -

Τί είναι ο Χριστός 

- Μητροπολίτου Νικοπόλεως Μελετίου

 / 08. Κεφάλαιο Ζ΄ - Οι προφητείες

α. Μοναδικό πρόσωπο με προϊστορία

1. Ο Ιησούς είναι ένα μοναδικό στην ιστορία πρόσωπο.
Όλοι οι άνθρωποι αρχίζουν να υπάρχουν με την γέννησή τους. Και παύουν να ζουν και να ενεργούν με τον βιολογικό τους θάνατο.
Αντίθετα ο Ιησούς μαρτυρείται ότι ζη αιωνίως.
Ζη, πριν γεννηθή. Ζη∙ και ενεργεί. Και ο κόσμος τον περιμένει. Και μετά το βιολογικό Του θάνατο εξακολουθεί να ζη.
Πριν ο Χριστός γεννηθή, ένας λαός μιλάει γι’ Αυτόν. Και Τον περιμένει. «Η προσδοκία της ελεύσεως του Ιησού υπήρχε πάντοτε στον κόσμο» (L’ attente et la venue de Jésus était toujours sur la terre), λέγει ο Πασκάλ.

2. Ο Χριστός είναι το μόνο πρόσωπο στον κόσμο, για το οποίο μιλούσαν όχι απλώς πριν γεννηθή, αλλά από καταβολής κόσμου. Και τον περίμενε συνειδητά ένας ολόκληρος λαός.
Ο Χριστός είναι το μοναδικό πρόσωπο, που έχει προϊστορία.

• Ούτε ο Βούδδας.
• Ούτε ο Μωάμεθ.
• Ούτε ο Μέγας Αλέξανδρος.

Κανένας άλλος! Για όλους τους άλλους αρχίζει να γίνεται λόγος από την στιγμή, που έγινε αισθητή η σύλληψή τους στην κοιλιά της μάνας τους. Προϊστορία έχει μόνο ο Ιησούς.
Ποιός μας το εγγυάται αυτό;

β. Μοναδικό φαινόμενο η προφητεία

1. Ποιός ομιλεί για τον Χριστό, πριν γεννηθή;
Η Παλαιά Διαθήκη και όλος ο λαός της.
Η Παλαιά Διαθήκη αποτελείται από 49 ιερά βιβλία, που εγράφησαν σε διάστημα τουλάχιστον 1200 ετών (1500-250 π.Χ.). Το κάθε της βιβλίο δεν μιλάει μόνο για το παρόν (για την εποχή του), αλλά και για το μέλλον (μέχρι την συντέλεια του κόσμου).
Η Παλαιά Διαθήκη είναι γεμάτη προφητείες. Οι προφητείες είναι η ειδοποιός διαφορά της Παλαιάς Διαθήκης από τα «ιερά» βιβλία όλων των άλλων θρησκειών.

2. Ομιλεί ο Θεός. Και λέγει:
α. Ποίος άλλος Θεός σας προφήτευσε ποτέ κάτι;
Ποίος άλλος Θεός σας είπε ποτέ μια πρόρρηση για το μέλλον;
Αν έχουν κάτι τέτοιο, ας μας το δείξουν. Μα έγκυρα. Και επίσημα. Με μάρτυρες. Και με αποδεικτικά στοιχεία.
Δεν θα βρουν να παρουσιάσουν τίποτε.
Μα δεν συμβαίνει το ίδιο με Εμένα (λέγει ο Θεός).
Σεις είσθε μάρτυρες. Σεις μπορείτε να το διακηρύξετε, ότι όλα όσα σας λέγω κάθε φορά δια των προφητών μου, πραγματοποιούνται. Και εγώ, όποτε και αν χρειασθή, είμαι έτοιμος να επιβεβαιώσω τα λόγια σας για μένα. Και ο Υιός μου, που κάποτε θα έλθη, θα σας το αποδείξη, ότι όλες οι προφητείες είναι σωστές.
Εγώ είμαι ο Θεός. Σεις θα μαρτυρείτε για Μένα. Και εγώ θα μαρτυρώ για σας επικυρώνοντας και εκπληρώνοντας τα λόγια σας ^{(Ησ. 43,9-13)}.
β. Εγώ είμαι ο πρώτος. Εγώ είμαι και ο τελευταίος. Εκτός από Εμένα δεν υπάρχει άλλος Θεός.
Αν κάποιος έχει την εντύπωση, πως μπορεί να σταθή δίπλα μου, ας έλθη... Και δεν χρειάζονται πολλά. Ας μας ειπή μερικά πράγματα, που πρόκειται να γίνουν στο μέλλον∙ έστω και όχι στο απώτερο!
Μη πλανάσθε...
Δεν ξέρετε, πόσα πράγματα σας προείπα από την αρχή μέχρι σήμερα; Δεν είναι αυτά αρκετά να σας πείσουν, ότι δεν υπάρχει άλλος Θεός εκτός από εμένα ^{(Ησ. 44,6-8)};
γ. Ήρθε η ώρα να κριθήτε, απατεώνες!
Ελάτε. Αν δεν είσθε απατεώνες (δαιμόνια, που απατάτε τον κόσμο, ότι τάχα είσθε Θεοί), ειπέτε μας: Τί θα γίνη στο μέλλον; Θέλομε να μάθωμε τα έσχατα, αυτά που έχουν να συμβούν στο απώτερο μέλλον. Εμπρός λοιπόν. Ειπέτε μας κάτι, να καταλάβωμε, ότι είσθε θεοί ^{(Ησ. 41,22-23)}!
δ. Ο Θεός είναι ο μόνος που γνωρίζει το μέλλον.

3. Οι προφητείες αναφέρονται:

• άλλοτε στο άμεσο μέλλον
• άλλοτε στο απώτερο∙ και
• άλλοτε και στα δύο ταυτόχρονα. Η εκπλήρωση της προφητείας, που αφορούσε το άμεσο μέλλον, μας υποχρεώνει να παίρνωμε στα σοβαρά και εκείνη που αναφέρεται στο απώτερο μέλλον.

Ο διαπρεπής επιστήμων ερμηνευτής της Παλαιάς Διαθήκης αρχιμ. Ιωήλ Γιαννακόπουλος († 1965) γράφει:
«Τα πιο ρευστά πράγματα είναι η θάλασσα και ο αέρας. Μα ακόμη πιο ρευστά είναι οι καρδιές των ανθρώπων και ο χρόνος. Αυτά λοιπόν τα δύο (καρδιές και χρόνος), τα τόσο ρευστά, ο Θεός με τις προφητείες τα συνδέει και τα ακινητοποιεί.
Και ιδού πώς:
Το έτος 736 π.Χ. οι Ασσύριοι (Αράμ) και το Βασίλειο του Ισραήλ (Εφραίμ) έκαμαν συμμαχία εναντίον του Βασιλείου του Ιούδα. Οι Ιουδαίοι τρομοκρατούνται. Και τότε ο προφήτης Ησαΐας προφητεύει:
• α. ότι πριν κλείσουν δύο χρόνια οι εχθροί θα αποσυρθούν∙
• β. ότι μετά από 65 χρόνια το βασίλειο του Ισραήλ θα παύση να υπάρχη ακόμη και σαν λαός
• γ. ότι μία Παρθένος θα γεννήση ένα αγόρι, που θα είναι όχι άνθρωπος απλός, αλλά ο Εμμανουήλ, «ο μεθ’ ημών Θεός» ^{(Ησ. 7,1-15)}.
Και πράγματι. Μετά από 15 έτη διαλύεται το βασίλειο του Ισραήλ σαν κράτος. Και μετά 65 χρόνια διαλύεται και σαν λαός. Οι Ισραηλίτες μεταφέρονται αιχμάλωτοι στην Βαβυλώνα∙ και στην χώρα τους μετοικίζονται αλλογενείς.
Οι δύο πρώτες προφητείες εκπληρώνονται. Οι Ιουδαίοι βλέποντας να επαληθεύουν οι δύο αυτές προφητείες, πιστεύουν ότι θα επαληθεύση και η άλλη. Και κάποτε θα γεννηθή από παρθένα «ο μεθ’ ημών Θεός», αφού εβγήκαν από το ίδιο αψευδές στόμα. Έτσι οι καρδιές των σύγχρονων του Ησαΐου συνδέονται με την εποχή του Χριστού.
Έρχεται μετά ο Χριστός. Κάνει θαύματα. Μα και προλέγει ότι ιδρύει μια βασιλεία, της οποίας πύλαι άδου ου κατισχύσουσι.
Οι σύγχρονοι του Χριστού∙
• βλέπουν τα θαύματά του∙
• ακούουν τις προφητείες Του για το μέλλον,
• και πιστεύουν ότι Αυτός είναι «ο μεθ’ ημών Θεός», που μας προεμήνυσε ο Ησαΐας.
Έτσι και οι σύγχρονοι του Χριστού∙
• συνδέονται με το παρελθόν, με τον Ησαΐα.
• Ταυτόχρονα όμως πιστεύοντας στα λόγια του Χριστού για το μέλλον συνδέονται και με μας, με το μέλλον.
• Και εμείς βλέποντας τα θαύματα του Χριστού και την εκπλήρωση των προφητειών, που είναι από τα πιο παράδοξα θαύματα, πιστεύομε στον Χριστό και συνδεόμαστε και με Αυτόν και με τους προφήτες, που Τον προεμήνυσαν.
Έτσι λοιπόν καταλαβαίνομε ότι οι προφητείες συνδέουν μαζύ τους τα πιο ρευστά και ασταθή πράγματα που υπάρχουν στον κόσμο: τις καρδιές και τον χρόνο και συνεπώς είναι το πιο μεγάλο και το πιο δυνατό θαύμα^[1]».
 
                                              γ. Είναι έγκυρες και αυθεντικές οι προφητείες;

1. Απαντάμε:
Ναι, είναι απόλυτα έγκυρες. Και ιδού γιατί:

α. Οι προφητείες για τον Χριστό περιέχονται στην Παλαιά Διαθήκη.

β. Όλες εγράφησαν πολλά χρόνια προ Χριστού∙ από 2000 μέχρι το ολιγώτερο 300 χρόνια προ Χριστού. Αυτό είναι αναντίρρητο, αφού οι προφητείες περιέχονται στην Παλαιά Διαθήκη που σώζεται υπό δύο απαράλλακτες νοηματικά μορφές∙

• το εβραϊκό κείμενο που βρίσκεται στα χέρια των Εβραίων σαν ιερή βίβλος του∙ και
• το κείμενο των Εβδομήκοντα, δηλαδή μια μετάφρασή του στα ελληνικά, που έγινε το 280 π.Χ. επί Πτολεμαίου Β’ (285-246 π.Χ.) στην Αλεξάνδρεια και αποτελεί επίσημο κείμενο της Εκκλησίας μας.

γ. Οι Εβραίοι έχουν την Παλαιά Διαθήκη, ολόϊδια με την δική μας ως ιερή βίβλο της θρησκείας τους. Και ταυτόχρονα έχουν απορρίψει τον Χριστό και τον μισούν. Με άλλα λόγια:

• Ούτε έγραψαν την Παλαιά Διαθήκη για χάρη μας.
• Ούτε την μετέφρασαν για χάρη μας, αφού η μετάφραση έγινε προ Χριστού.
• Ούτε την κρατούν για χάρη μας, αφού μισούν τον Χριστό.

Άρα, έχομε απόλυτη βεβαιότητα ότι η Παλαιά Διαθήκη δεν έχει ούτε αλλοιωθή, ούτε νοθευθή. Η πεποίθηση αυτή ενισχύθη, από όταν ανεκαλύφθησαν τα χειρόγραφα του Κουμράν, που προέρχονται από Εβραίους του Α’ αιώνος και μας δίνουν κείμενο ίδιο με το σημερινό!

2. Άρα είχε δίκιο ο Πασκάλ, που έλεγε:

• Η πιο μεγάλη απόδειξη για τον Χριστό είναι οι προφητείες.
• Άλλωστε αυτός ήταν και ο σκοπός τους και ο προορισμός τους.
• Να μας δώσουν μαρτυρία για τον Χριστό.

δ. Οι προφητείες για τον Χριστό

• Προφητεία περί του Προδρόμου:

«Ιδού εγώ αποστέλλω τον άγγελόν μου και επιβλέψεται οδόν ΜΟΥ προ προσώπου ΜΟΥ. Και ενώ ο Πρόδρομος θα μεσουρανή, (μετ’ αυτόν) ήξει εις τον ΝΑΟΝ ΕΑΥΤΟΥ ο ΚΥΡΙΟΣ, ον υμείς ζητείτε, και ο ΑΓΓΕΛΟΣ της ΔΙΑΘΗΚΗΣ, ον υμείς θέλετε. Ιδού έρχεται∙ και καθιείται χωνεύων και καθαρίζων» ^{(Μαλ. 3,1-3)}.

• Ο Θεός θα γίνη άνθρωπος.

«Παιδίον εγεννήθη ημίν, υιός (αγόρι), και εδόθη ημίν. Και καλείται το όνομα Αυτού: Μεγάλης Βουλής Άγγελος∙ θαυμαστός σύμβουλος∙ Θεός Ισχυρός∙ Εξουσιαστής∙ Άρχων Ειρήνης∙ Πατήρ του Μέλλοντος Αιώνος» ^{(Ησ. 9,6)}.
Ούτος ο Θεός ημών, Ου λογισθήσεται έτερος προς Αυτόν. Αυτός εδημιούργησε τον κόσμο. Αυτός αποκάλυψε την σοφία Του στους ανθρώπους. Μετά δε τούτο επί της γης ώφθη και τοις ανθρώποις συνανεστράφη. ^{(Βαρούχ. 3,36)}.

• Θα γεννηθή στην Βηθλεέμ.

Βηθλεέμ, είσαι η ενδοξότερη πόλη της φυλής Ιούδα∙ γιατί εκεί θα γεννηθή σαν άρχοντας εκείνος που υπάρχει απ’ αρχής, από όταν εδημιουργήθη ο κόσμος ^{(Μιχ. 5,2)}.

• Θα γεννηθή από Παρθένο.

Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται Υιόν και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ (= ο Θεός που ευρίσκεται ανάμεσά μας).

• Το έργο Του: θα διδάξη την ταπείνωση και θα ταπεινώση τους υψηλόφρονας:

Όποιος έχει αυτοπεποίθηση (ότι ξέρει καλά τον νόμο του Θεού και είναι γι’ αυτό εκτός κινδύνου) θα βρη τον Χριστό λίθο προσκόμματος. Όποιος στηρίζει την πίστη και εμπιστοσύνη του σ’ Αυτόν, θα αγιασθή και θα σωθή («εάν επ’ αυτώ πεποιθώς ω, έσται μοι εις αγιασμόν» ^{(Ησ. 8,14-15)}.
Τα λόγια του Χριστού θα φανούν στους υψηλόφρονες απεχθή. Θα κλείσουν τα αυτιά τους, να μην τα ακούσουν ^{(Ησ. 6,10)}.
Θα Τον ακούσουν οι ταπεινοί. «Ευαγγελίσασθαι πτωχοίς απέσταλκέ με. Κήρυξαι αιχμαλώτοις άφεσιν και τυφλοίς ανάβλεψιν» ^{(Ησ. 61, 1-2)}.

• Μια καθαρά εβραϊκή παράδοση.

Όταν έλθη ο Μεσσίας, ο οίκος του Θεού, ο προωρισμένος δια την μετάδοση του λόγου του Θεού, θα είναι πλήρης ρύπου και ακαθαρσίας. Η σοφία των νομοδιδασκάλων θα μολυνθή και θα διαφθαρή. Και εκείνοι που θα φοβούνται την αμαρτία, θα αποδοκιμασθούν υπό του λαού, που θα τους θεωρή παράφρονες (Ταλμούδ).
Όλα αυτά περιγράφονται στα Ευαγγέλια ^{(Ιω. 2,13-22∙ Ματθ. 5,20∙ 23,1-36∙ Μαρκ. 3,21)}.

• Θα είναι ο νέος νομοθέτης.

Προφητεύει ο μέγας νομοθέτης Μωυσής και λέγει: Έναν από τους αδελφούς σας (ιουδαίο) ο Κύριος θα αναδείξη προφήτη-νομοθέτη (προφήτην ως εμέ). Να Τον ακούσετε σε όλα. Θα είναι Εκείνος, που σας μίλησε στο Χωρήβ∙ και σεις Τον ακούσατε και μου είπατε: Δεν είμαστε άξιοι να ακούμε την φωνή του Θεού μας και να βλέπωμε το πυρ της θεότητος. Και ο Θεός το εδέχθη, αφού μου είπε: Αυτά που είπαν, είναι όλα σωστά. Όταν λοιπόν θα έλθη ο Προφήτης Εκείνος, να Τον ακούσετε. Γιατί όποιος δεν Τον ακούση, Εγώ θα τον τιμωρήσω σκληρά ^{(Δευτ. 15,15-18)}.
Και όταν ο «προφήτης» αυτός ήλθε, εμαρτύρησε γι’ Αυτόν ο Πατήρ άνωθεν κατά την μεταμόρφωσή Του και είπε: «Ούτος εστιν ... Αυτού ακούετε» ^{(Ματθ. 17,5)}. Και νομοθετώντας ο Κύριος έλεγε: Ηκούσατε ότι ερρέθη τοις αρχαίοις... Εγώ δε λέγω υμίν...

• Θα Τον αποδοκιμάσουν οι άρχοντες:

«Λίθον ον απεδοκίμασαν οι οικοδομούντες. Ούτος εγεννήθη εις κεφαλήν γωνίας παρά Κυρίου εγένετο αύτη∙ και έστι θαυμαστή εν οφθαλμοίς ημών» ^{(Ψαλμ. 117,22 και Ματθ. 21,42-44, Πράξ. 4,11)}.

• Η προδοσία του Ιούδα.

Ο Χριστός θα προδοθή∙
Από ένα φίλο Του∙
Για τριάκοντα νομίσματα∙
Πού θα είναι ασημένια∙
Ο προδότης μετανοημένος θα το πετάξη.
Όχι κάπου, αλλά στον Ναό∙
Με αυτά θα αγορασθή αγρός κεραμέως∙
Και θα γίνη φιλανθρωπικό ίδρυμα.
^{(Ζαχ. 11,11-13)}.

• Θα Τον σταυρώσουν.

«Ώρυξαν χείράς μου και πόδας μου∙ εξηρίθμησαν πάντα τα οστά μου. Διεμερίσαντο τα ιμάτιά μου εαυτοίς και επί τον ιματισμόν μου έβαλον κλήρον» ^{(Ψαλμ. 21,19)}.

• Θα πάθη για τις δικές μας αμαρτίες. ^{(Ησ. 52,13-54,1}).

• Θα αναστηθή την τρίτη ημέρα.

«Επιστρέψωμεν προς Κύριον τον Θεόν ημών∙ Αυτός μετά δύο ημέρας αγιάσει ημάς∙ εν τη ημέρα τη τρίτη αναστησόμεθα και ζήσομε ενώπιον Αυτού» ^{(Ωσηέ 6,1-2)}. Και ερμηνεύει ο ιερός Θεοδώρητος: «Ου δείται ο Χριστός εις θεραπείαν χρονικής περιόδου, αλλ’ αθρόαν παρέξει την υγίειαν∙ αινίττεται δε δια τούτων την δια τριών ημερών γενομένην του Σωτήρος ανάστασιν, ή της κοινής αναστάσεως εγένετο πρόξενος και πάσιν ημίν δεδώρηται την της αθανασίας ελπίδα δια της εις Θεόν επιγνώσεως» (P.G. 81, 1881D).

• Θα αναληφθή στον Ουρανό.

«Είπεν ο Κύριος των κύριω μου: Κάθου εκ δεξιών μου ... εκ γαστρός προ Εωσφόρου εγέννησά σε»^{(Ψαλμ. 109,1-4)}.

• Γενάρχης του Νέου Ισραήλ.

«Και καλείται το όνομα Αυτού: Πατήρ του μέλλοντος αιώνος» ^{(Ησ. 9,6)}.
«Την δε γενεάν Αυτού τις διηγήσεται» ^{(Ησ. 53,8)}

2. Πότε θα γίνουν όλα αυτά;
Οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης μας δίνουν και γι’ αυτό ωρισμένα σταθερά σημεία.

• Θα βασιλεύη αλλογενής.

Προφητεύει ο πατριάρχης Ιακώβ: «Ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα και ηγούμενος εκ των μηρών αυτού, έως αν έλθη, ω απόκειται∙ και αυτός προσδοκία εθνών» ^{(Γεν. 49,8-10)}. Μας λέγει, ότι οι άρχοντες και οι νομοθέτες του Ισραήλ θα προέρχωνται από την φυλή Ιούδα∙ και ότι αμέσως μόλις εκλείψει άρχων εξ Ιούδα, θα έλθη ο Χριστός, η προσδοκία εθνών, το «φως εις αποκάλυψιν εθνών» ^{(Λουκ. 2,32)}. Για πρώτη φορά έπαυσε να είναι εξ Ιούδα ο ανώτατος άρχων, όταν έγινε βασιλιάς ο αλλογενής (ιδουμαίος) Ηρώδης ο μέγας, επί του οποίου εγεννήθη ο Κύριος. Από το 70 μ.Χ (καταστροφή Ιερουσαλήμ) μέχρι το 1948 δεν υπάρχουν άρχοντες και ηγούμενοι στον Ισραήλ!

• Θα υπάρχη ακόμη ο δεύτερος Ναός^[2]

Ο δεύτερος ναός εκτίσθη από τον Ζοροβάβελ και εξωραΐσθη από τον Ηρώδη.
«Μεγάλη έσται η δόξα του Οίκου τούτου η εσχάτη υπέρ την πρώτην» ^{(Αγγαίου 2,9)}. Διότι «έτι άπαξ εγώ συσσείσω τον Ουρανόν και την γην∙ και συσσείσω πάντα τα έθνη∙ και ήξει τα εκλεκτά πάντων των εθνών∙ και πλήσω τον οίκον τούτον δόξης» ^{(Αγγαίου 2,6)}.

Ο ΝΑΟΣ

Αμήν λέγω υμίν, ου μη μείνη ώδε λίθος επί λίθον! Με τα λόγια αυτά επροφήτευσε, ότι θα καταστραφή. Προείπε, ότι θα γίνη ερείπια. Και να, όλα εκείνα τα τότε λαμπρά οικοδομήματα, τώρα είναι ερείπια!
Μέχρι τότε κατέφθαναν εκεί οι εβραίοι από όλον τον κόσμο. Και όλο και εκαλλώπιζαν τον Ναό τους αφιερώνοντας σ’ αυτόν ό,τι καλό εύρισκαν σε όλο τον κόσμο! Και έτσι ήταν περίδοξος ο Ναός τους σε όλον τον κόσμο!
Αλλά να δυο λόγια του Χριστού τον ισοπέδωσαν∙ τον έκαμαν σκόνη! Και σήμερα εκεί που δεν επιτρεπόταν να μπουν ούτε οι Ιερείς τους, εκεί που έμπαινε μόνον ο αρχιερέας τους (και αυτός μόνο αφού ενδυόταν με όλη την επισημότητα της αρχιερατικής του στολής!), τώρα πάνε «για ευνόητους λόγους» πόρνοι και κίναιδοι και βρωμογυναίκες! Και κανείς δεν τους εμποδίζει!
Άρκεσαν δυο λόγια του Χριστού!
Και να σήμερα μένουν μόνο τα θεμέλια!
Για να θυμόμαστε, ότι κάποτε ήταν εκεί ο Ναός του έθνους, που αρνήθηκε τον Χριστό!
^{(Αγ. Ιωάννου Χρυσοστόμου, Προς Ιουδαίους και Έλληνας απόδειξις, ότι ο Θεός ο Χριστός, § 16, P.G. τ. 48, 834-835).}

• Θα βασιλεύουν οι Ρωμαίοι.

Στον κόσμο θα κυριαρχή η τέταρτη μετά τον Ναβουχοδονόσορα μεγάλη βασιλεία: α) Βαβυλωνίων β) Περσών γ) Ελλήνων δ) Ρωμαίων ^{(Δαν. 2,1-49)}.

• Αμέσως μετά την έλευση του Χριστού κατεστράφη ο Ναός και άρχισε να προσφέρεται άλλου είδους θυσία. ΘΥΣΙΑ ΚΑΘΑΡΑ, η θεία Ευχαριστία.

Οι Θύρες του Ναού θα κλεισθούν για σας μια για πάντα. Δεν θα έρχεσθε πια να ανάβετε ανάξια το θυσιαστήριό μου. Δεν σας θέλω πια. Δεν την θέλω την θυσία σας. Τώρα το όνομα μου δοξάζεται από όλα τα έθνη από ανατολών ηλίου έως δυσμών. Και σε κάθε τόπο προσφέρεται στο όνομα μου θυσία, και μάλιστα ΘΥΣΙΑ ΚΑΘΑΡΑ (= θεία Ευχαριστία). Διότι το Όνομά μου έχει μεγάλη δόξα στα έθνη ^{(Μαλ. 1,10-11)}.

3. Το έργο Του και η αποστολή Του.
Μας τα περιγράφει η γλυκυτέρα επαγγελία (=υπόσχεση) του Θεού, που γι’ αυτό ονομάζεται «πρώτο ευαγγέλιο».
Μιλάει ο Θεός στο Όφι τον Αρχαίο, που είναι ο Διάβολος ^{(Απ. 12,9)}.
«Έχθραν θήσω ανά μέσον σου και ανά μέσον της Γυναικός∙ και ανά μέσον του σπέρματός σου και ανά μέσον του Σπέρματος Αυτής∙ Αυτός σου τηρήσει κεφαλήν∙ και συ τηρήσεις Αυτού πτέρναν»^{(Γεν. 2,15)}.
Η προφητεία αναφέρεται στο μέλλον, όπως μας δείχνει ο μέλλων «θήσω». Ένας απόγονος της Γυναικός θα είναι «σπέρμα γυναικός», χωρίς να είναι «σπέρμα ανδρός»∙ θα είναι ένας άνδρας που θα γεννηθή ασπόρως. Αυτός θα πατήση με την πτέρνα του (δηλ. με όργανο την ανθρώπινη φύση Του) την κεφαλή του Όφεως (δηλ. θα καταρρακώση και θα εκμηδενίση την δύναμη και την εξουσία του Διαβόλου). Αντίθετα, εκείνος (δηλ. ο Διάβολος) θα κατορθώση απλώς να «τηρήση την πτέρναν» του Σπέρματος της Γυναικός (δηλ. απλώς θα μπορέση να επιφέρη την κακοποίηση και τον θάνατο της ανθρώπινης φύσης του Χριστού).
Και πράγματι έργο του Χριστού ήταν, να μας απαλλάξη από την καταδυναστεία του Διαβόλου ^{(Εβρ.2,14)}.

4. Οι προφητείες αυτές είχαν μπει στην καρδιά του λαού του Ισραήλ. Και σε όλες τις γενεές οι ευσεβείς («ορθόδοξοι») Εβραίοι κάπως έτσι περίμεναν και περιμένουν τον Μεσσία-Χριστό (βλ. σχετικά και κεφ. 6, παρ. 1,2,3).

ε. Οι Προφητείες εκπληρώθηκαν

Ο Ιησούς είχε απόλυτη συνείδηση ότι στο πρόσωπο Του εκπληρώθηκαν οι προφητείες. Και το διεκήρυττε. Σαν το κύριο αποδεικτικό στοιχείο για το ποιος είναι και τ αποστολή έχει. «ει επιστεύετε Μωυσεί, επιστεύετε αν εμοί∙ περί εμού εκείνος έγραψε» ^{(Ιω. 5,46)}.
1. Κατά το διάστημα της ζωής του υπενθύμιζε στους μαθητές Του, ποια προφητεία εκπληρωνόταν κάθε φορά.
Συγκεκριμένα επεσήμανε ότι:

• Το Ησαΐου 8,23-9,1 μιλάει για το πρόσωπό Του.
• Το Ησαΐου 42,1-4 μιλάει για το πρόσωπό Του.
• Ο Ιωνάς ήταν προτύπωσή Του.
• Το Ησαΐου 62,11 μιλάει για το πρόσωπό Του.

Γενικά ο Χριστός έλεγε στους μαθητές Του, ότι όλες οι προφητείες, που ομιλούν για τον Μεσσία, θα εκπληρωθούν στο πρόσωπό Του. «Και γαρ τα περί εμού τέλος έχει» ^{(Λουκ. 22,37)}.
Ο απόστολος Παύλος λέγει: «Οι άρχοντες του Ισραήλ αγνόησαν ηθελημένα τον Χριστό∙ αγνόησαν ηθελημένα τα λόγια των προφητών∙ κι ας τα διαβάζουν κάθε Σάββατο» ^{(Πράξ. 13,27)}.

2. Ιδιαίτερα μετά την ανάστασή Του και μέχρι την ανάληψή Του ο Κύριος είχε κάμει στόχο της επικοινωνίας Του με του μαθητές Του, να τους βοηθήση να καταλάβουν, ότι οι προφητείες εκπληρώθηκαν πια.
Στο κατά Λουκάν ευαγγέλιο διαβάζομε: Στην αρχή τους είπε, τι λένε τα βιβλία που έγραψε ο Μωυσής∙ μετά επήγε στα βιβλία όλων των προφητών∙ και γενικά τους εξήγησε όλα τα λόγια των αγίων γραφών, που μιλούν για το πρόσωπό Του ^{(Λουκ. 24,27)}.
Στο ίδιο ευαγγέλιο διαβάζομε: Όταν ήμουν κοντά σας (δηλ. πριν σταυρωθώ), Σας το έλεγα, ότι οπωσδήποτε θα εκπληρωθούν όλα, όσα γράφουν τα βιβλία του Μωυσή και τ ων προφητών και οι ψαλμοί για μένα. Και να, εκπληρώθηκαν. Και τους εβοήθησε με υπομονή, να μπορούν να ερμηνεύουν και μόνοι τους τις άγιες γραφές χριστολογικά (Λουκά 24,44 ελεύθερη παράφραση πιστή στο νόημα).

3. Και οι απόστολοι σε κάθε στιγμή παρουσίαζαν τον Χριστό σαν εκπλήρωση της επαγγελίας του Πατρός, σαν εκπλήρωση των παλαιών προφητειών.
Ο απόστολος Παύλος στην Αμφίπολη της Μακεδονίας επί τρία Σάββατα συζητούσε με τους Ιουδαίους στην συναγωγή τους με βάση τις Γραφές. Τους αποδείκνυε από τις Γραφές

• ότι ο Χριστός έπρεπε να πεθάνη και να αναστηθή,
• και ότι ο αναμενόμενος Μεσσίας Χριστός είναι ο Ιησούς ^{(Πράξ. 17,1-3)}.

Ο απόστολος Πέτρος ομιλώντας στον Ναό μετά την θεραπεία του εκ γενετής χωλού είπε: «Ο Θεός δια των αγίων προφητών μας το προείπε, ότι ο Χριστός θα πεθάνη μαρτυρικά. Και να, στο πρόσωπο του Ιησού οι προφητείες αυτές εκπληρώθηκαν» ^{(Πράξ. 3,18)}.

4. Λίγο πράγμα είναι αυτή η αυτοσυνειδησία του Χριστού;

Οι Προφητείες εκπληρώθηκαν σε μας

Τους έδωσε προθεσμία να μετανοήσουν. Μα έμειναν ανίατοι. Δίκαια λοιπόν τους επέφερε την τιμωρία, που άξιζαν: Κατέστρεψε την πόλη και τους διέσπειρε σε όλο τον κόσμο.
Μα και αυτό από αγάπη και φιλανθρωπία! Για να βλέπουν, ότι όλος ο κόσμος προσκυνάει τον Χριστόν, που Τον σταύρωσαν! Και βλέποντάς Τον να καταλάβουν, τι λάθος έκαμαν! Και να επιστρέψουν στην αλήθεια!
Η αιχμαλωσία είναι γι’ αυτούς σχολείο! Και η τιμωρία νουθεσία! Γιατί, αν έμεναν στην Ιουδαία, τί θα έβλεπαν; Πώς θα το καταλάβαιναν, ότι όλες τις προφητείες εκπληρώθηκαν σε μας;
Τί έλεγαν οι προφήτες;
«Αιτήσαι παρ’ εμού και δώσω έθνη την κληρονομίαν Σου και την κατάσχεσίν σου τα πέρατα της γης» ^{(Ψαλμ. 2,8)}.
Να λοιπόν! Διεσπάρησαν στα πέρατα της γης, για να το βλέπουν με τα μάτια τους, ότι παντού βασιλεύει ο Χριστός.
Και γι’ αυτό, αν μετά από όλα αυτά, που τους δείχνει ο Θεός, μένουν στην ασέβεια, δεν θα έχουν πια καμμιά απολογία την ημέρα της κρίσεως. (Αγίου Ιωάννου Χρυσοστόμου, Τίνος ένεκεν αι Πράξεις εν Πεντηκοστή αναγινώσκονται § 9, P.G. 51,111-112).

στ. Η θεωρία των πιθανοτήτων.

1. Μήπως όμως, το ότι τα λόγια της Παλαιάς Διαθήκης ταιριάζουν στο πρόσωπο του Χριστού, αποτελεί μια απλή σύμπτωση;
Μήπως οι προφητείες θα μπορούσαν να εφαρμοστούν και σε άλλα πρόσωπα; π.χ. τον Μ. Αλέξανδρο, τον Ιουστινιανό, τον Λουδοβίκο, τον Κρόμβελ, τον Λίνκολν, κ.ο.κ.;
Η Παλαιά Διαθήκη είναι ένα μεγάλο βιβλίο. Με πολλές προφητείες και ακόμη περισσότερες προτυπώσεις.
Οι προφητείες, που ομιλούν ξεκάθαρα για τον ερχόμενο Μεσσία, είναι επάνω από 60. Μα υπάρχουν και πολλές άλλες εκατοντάδες προφητείες, που μιλούν για τον Χριστό κάπως συνεσκιασμένα.
Όλες αυτές ταιριάζουν στον Χριστό.
Ολόκληρη η Π.Δ. μπορεί να θεωρηθή σαν μια προφητεία για τον Χριστό.
Κάθε της Κεφάλαιο έχει και κάποια προφητεία, που εκπληρώθηκε στον Χριστό.
Ταιριάζουν άραγε και σε άλλα πρόσωπα;
Κάτι κάπου μπορεί να ταιριάζη!
Και σε κάθε άνθρωπο, που προσπάθησαν να τον παραστήσουν σαν Μεσσία, κάποια προφητεία μπορεί να ταιριάζη!

2. Ένας Αμερικανός, ο Peter Stoner (Πήτερ Στόνερ) έχει γράψει για το θέμα αυτό ένα βιβλίο που τιτλοφορείται: Ομιλεί η επιστήμη^[3].
Σήμερα έχει προσελκύσει την προσοχή του επιστημονικού κόσμου η μαθηματική θεωρία των πιθανοτήτων.
• Τί πιθανότητα έχομε να κληρωθή ο αριθμός του λαχείου μας; Κάποια. Ελάχιστη.
• Τί πιθανότητα έχομε, αν ρίχνωμε τυχαία ένα κουτάκι με στοιχεία του αλφαβήτου επάνω σε ένα τραπέζι, να ιδούμε σχηματισμένο το «Πάτερ ημών»;...
• Τί πιθανότητα υπάρχει, να συμπέσουν τόσες προφητείες τυχαία σε ένα πρόσωπο;
• Τί πιθανότητα...
Αν θελήσωμε, μας λέγει λοιπόν ο Στόνερ, να εφαρμόσωμε τις σύγχρονες μεθόδους της θεωρίας των πιθανοτήτων σε οχτώ μόνον προφητείες έχομε το εξής αποτέλεσμα: η πιθανότητα να επιζήση ένας άνθρωπος και να πραγματοποιήση στον εαυτό του τις οχτώ αυτές προφητείες είναι μία στις δέκα υψωμένες στην 17 δύναμη (1/10¹⁷). Αυτό σημαίνει ότι η πιθανότητα αυτή είναι 1/100.000.000.000.000.000 δηλ. μία στα εκατό τετράκις εκατομμύρια!
Τι σημαίνει αυτό;
• Αν πάρωμε 10¹⁷ (δηλ. εκατό τετράκις εκατομμύρια) μεταλλικά εικοσάδραχμα και τα απλώσουμε στο έδαφος του Τέξας (έχει έκταση, όση και η Βαλκανική!) θα χρειασθή να σκεπάσουμε το έδαφός του σε πάχος 0,60 μ.
• Μετά παίρνομε ένα κάποιο από αυτά τα νομίσματα και το σημαδεύομε. Και μετά το ανακατεύομε μέσα σ’ εκείνο το χάος των νομισμάτων.
• Μετά παίρνομε έναν άνθρωπο, του δένομε τα μάτια, και του δίνομε την άδεια να ψάξη σε όποια κατεύθυνση θέλει, για να βρη το σημαδεμένο νόμισμα! Και όχι μόνο να το βρη μα και να μας βεβαιώση ότι είναι εκείνο που του ζητάμε και όχι κάποιο άλλο!
Τί πιθανότητα υπάρχει, να μπορέσει να βρη το σημαδεμένο νόμισμα;
Μηδενική!
Αν λοιπόν οι συγγραφείς των βιβλίων της αγίας Γραφής έγραψαν τις οκτώ μόνον προφητείες κατά υπαγόρευση της φαντασίας τους – επειδή δηλ. έτσι τους κατέβηκε – η πιθανότητα να πραγματοποιηθούν σε ένα πρόσωπο είναι μία στα εκατό τετράκις εκατομμύρια, δηλαδή μηδενική.
Για φαντασθήτε τώρα να εφαρμόσωμε την θεωρία των πιθανοτήτων όχι μόνο σε οκτώ προφητείες, αλλά σε 300. Τί πιθανότητα έχομε να συμπέσουν σε ένα πρόσωπο; Ο Στόνερ γράφει: 1/10¹⁵⁷. Σε τί μεταφράζεται αυτός ο γρίφος, αν το 10¹⁷ μας κάνει εκατό τετράκις εκατομμύρια;

3. Επειδή οι περισσότεροι δεν ξέρομε πολλά πράγματα για την θεωρία των πιθανοτήτων – πολλοί, ακόμη και επιστήμονες, δεν ξέρουν τίποτε για αυτήν – διερωτώμεθα:
Είναι τα πορίσματα του Στόνερ σωστά;
Απάντηση μας δίνει ο Harold Hartzler, (Χάρολντ Χάρτσλερ) γραμματέας της «εταιρείας επιστημών» της Αμερικής, στον πρόλογό του στο ως άνω βιβλίο του Στόνερ. Λέγει:
«Το βιβλίο του Στόνερ το εμελετήσαμε με πολλή προσοχή α) μια Επιτροπή Επιστημόνων μελών της «Εταιρείας Επιστημόνων» της Αμερικής και β) η εκτελεστική Επιτροπή της Εταιρείας. Και οι δύο επιτροπές κατέληξαν στη διαπίστωση ότι το βιβλίο αυτό χρησιμοποιεί σωστά και με ακρίβεια το επιστημονικό του υλικό.
Η επιχειρουμένη μαθηματική ανάλυση γίνεται με βάση τις αρχές της θεωρίας των πιθανοτήτων, που δεν διαμφισβητούνται. Και ο καθηγητής Στόνερ εχρησιμοποίησε τις αρχές αυτές σωστά και πειστικά».

4. Αν λοιπόν θελήση κανείς να κατανοήση το θέμα αυτό με το φως της θεωρίας των πιθανοτήτων, καταλαβαίνει, ότι: η εκπλήρωση οκτώ μόνον προφητειών στον Χριστό είναι μια υπέροχη απόδειξη, ότι:
• οι προφητείες γράφτηκαν με τον φωτισμό του Θεού∙ και
• εκπληρώθηκαν σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο (τον Ιησού) με το πανσθενές θέλημα του Θεού, που δεν υπόκειται στον νόμο των πιθανοτήτων!
Θα μπορούσε να ειπή κανείς:
Καλά! Και αν έτσι έτυχε και εκπληρώθηκαν όλες οι «τάχα προφητείες» στον Χριστόν;
Απάντηση:
- Η τοποθέτηση αυτή μεταφράζεται με τα λόγια: ου με πείσεις καν με πείσης.
Και η απροθυμία ενός ανθρώπου να αποδεχθή ό,τι αποτελεί καταστάλαγμα σοφίας. Λέγεται «δογματισμός».
Οι άθεοι (και γενικά οι αρνητές του Χριστού) είναι οι πιο σκληροί «δογματικοί», που μπορεί να συναντήση κανείς στον κόσμο!

ζ. Συμπέρασμα

Οι σύγχρονοι του Ιησού είχαν την απερίγραπτη ευτυχία να ιδούν τον υιό του Θεού και να καταστούν μάρτυρες των θαυμάτων Του. Από την άποψη αυτή ευνοήθηκαν περισσότερο από μας, που δεν γνωρίζομε τις πράξεις Του παρά μόνον από την ιστορία.
Αλλά από άλλη άποψη οι πιο τυχεροί είμαστε εμείς. Γιατί βλέπομε με τα μάτια μας το μεγάλο, συνεχές και αδιαμφισβήτητο θαύμα της πληρώσεως των προφητειών. Θαύμα που είναι διπλό. Γιατί μόνο ο Θεός μπορεί και να εξαγγείλη και να πληρώση τις προφητείες.
Δεν χρειάζεται άλλη απόδειξη, λέγει ο Pascal. Οι προφητείες αρκούν, όταν κάποιος θέλει να γνωρίση την αλήθεια της χριστιανική θρησκεία. Η πλήρωση όλων των προφητειών είναι συνεχές θαύμα.
Ευρισκόμεθα μπροστά σε ένα γεγονός πρωτοφανές και εκπληκτικό. Γίνεται λόγος, λεπτομερής μάλιστα, για ένα πρόσωπο που δεν έχει γεννηθή ακόμα: Συγγράφεται ιστορία, που δεν έχει εκτυλιχθή ακόμη!
Τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη και τόσους άλλους τους εθαύμασαν οι άνθρωποι! Μα αφού πρώτα τους άκουσαν. Τον Αννίβα, τον Αλέξανδρο, τον Ναπολέοντα, τους επεκρότησαν, αφού εγνώρισαν τις ένδοξες εκστρατείες τους!
Όλοι αυτοί, πριν γεννηθούν στην ζωή αυτή, ήταν εντελώς άγνωστοι. Και όταν εγεννώντο, κανείς δεν μπορούσε να ειπή κάτι για την μελλοντική τους δράση!
Τον Ιησούν όμως η ανθρωπότητα Τον εγνώρισε, πριν ακόμη Τον ιδή^[4].

Οι προφητείες και οι Εβραίοι

Ας ιδούμε, τι μας λέγει ο μεγάλος διδάσκαλός μας ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Λέγει:

* * *

«Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει» ^{(Ησ. 7,14)}.

Το θαύμα αυτό έγινε στους Ιουδαίους.
Αυτοί το ήξεραν.
Και το κουβέντιαζαν.
Μα το πιστεύομε εμείς, που ούτε καν το εφανταζόμαστε!

* * *

Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει.

Τα λόγια είναι κτήμα της Συναγωγής∙ μα το κέρδος το έχει η Εκκλησία.
Εκείνη ευρήκε το κογχύλι∙ μα η Εκκλησία επήρε το μαργαριτάρι.
Εκείνη έβαψε το μαλλί∙ μα η Εκκλησία εφόρεσε την αλουργίδα.
Η Ιουδαία Τον εγέννησε∙ μα η Οικουμένη Τον εδέχθη.
Η Συναγωγή Τον έθρεψε∙ μα η Εκκλησία Τον επήρε και Τον απολαύει!
Εκείνη ετρύγησε το σταφύλι∙ μα τα έθνη πίνουν το Μυστικό Κρασί.
Τα έθνη έκοψαν και επήραν το τριαντάφυλλο∙ και στους Εβραίους έμειναν τα αγκάθια!
Το πουλάκι πέταξε! Και αυτοί κάθονται και σαν ανόητοι ακόμη παραφυλάνε στην φωλιά!

* * *

Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει.
Ειπέ μου, Ιουδαίε: Ποίον εγέννησε;
Έλα! Πες το και σε μένα, μια και το είπες στον Ηρώδη!
Δεν τολμάς!
Το «γιατί» το ξέρω!
Γιατί όχι μόνο δεν Τον αγάπησες αλλά και Τον εμίσησες!
Στον Ηρώδη το είπες, για να Τον σφάξη.
Σε μένα δεν το λες, για να μην Τον προσκυνήσω!;
Έλα! Πες το μου: Ποιόν εγέννησε;
Πες το! Ποιόν;
Τον Κύριο όλου του κόσμου!

* * *

Ιδού η Παρθένος εν γαστρί έξει.
Αν γέννησε παρθένος, πες το: Είναι μοναδικό φαινόμενο στον κόσμο!
Αν δεν γέννησε, γιατί κορόϊδεψες τον Ηρώδη;
Συ δεν του είπες, ότι γεννιέται στην Βηθλεέμ;
Ήξερα εγώ τίποτα; Το ήξερα εγώ αυτό το χωριό;
Μας μισείτε! Μα δεν έχετε και καθόλου μυαλό! Και έτσι την αλήθεια μας την είπατε!
Σεις, οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι, δεν μας τα εκηρύξατε όλα τα σχετικά με τον Χριστό;
Από πού τα μάθαμε;
Ξέραμε εμείς εβραϊκά;
Σεις δεν μεταφράσατε την Παλαιά Διαθήκη στα ελληνικά;
Και πότε έγινε αυτό;
Αφού πρώτα εγράφτηκε η προφητεία μας!
Και πριν να γεννήση η Παρθένος!
Έτσι κανείς δεν θα μπορέση να ειπή ποτέ, πως οι μεταφραστές εμερολήπτησαν προς χάριν μας!

* * *

Για κύττα εκεί κάτι αντίπαλοι!
Για κύττα εκεί κάτι κατήγοροι!
Χωρίς να το θέλουν, μας είπαν πως στη Βηθλεέμ γεννήθηκε ο Θεός.
Χωρίς να το θέλουν, μας εμαρτύρησαν ότι στη φάτνη ήταν κρυμμένος ο Κύριος.
Χωρίς να το θέλουν, μας εμαρτύρησαν, ποιος ήταν Αυτός που είχε πάει στο σπήλαιο.

* * *

Βλέπεις, τι ανόητοι δάσκαλοι!
Τα διδάσκουν, και οι ίδιοι δεν τα καταλαβαίνουν!
Τρέφουν άλλους, και οι ίδιοι ψοφούν της πείνας!
Ποτίζουν άλλους, και οι ίδιοι σκάνε από την δίψα!
Πλουτίζουν άλλους, και οι ίδιοι μένουν αδέκαροι!

(Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις το Γενέθλιον του Κυρίου)

                                                                       ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

^[1] Γιαννακοπούλου, Ιωήλ, αρχιμανδρίτου, Η Ζωή του Χριστού, τόμ Γ’, Καλαμάτα 1952, σελ. 22 (διασκευή)

^[2] Στον πρώτο Ναό επήγαιναν μόνον Ισραηλίτες. Στον δεύτερο Ναό επήγαιναν «τα εκλεκτά πάντων των εθνών» (Αγγαίου 2,8). Σ’ αυτόν τον β’ Ναό επήγε και ο Κύριος, όπως είχε προφητεύσει ο προφήτης Μαλαχίας (κεφ. 3,1). Ο β’ Ναός κατεστράφη το 70 μ.Χ. από τον Τίτο. Τρίτος Ναός δεν είναι δυνατό να γίνη. Για να γίνη ένα κτίσμα Ναός Θεού θέλει καθιέρωση. Η καθιέρωση γίνεται με ειδική τελετή υπό των ιερέων. Ο Ισραήλ σήμερα δεν έχει ιερείς. Εσφάγησαν όλοι το 70 μ.Χ. Και αν «ανακαλυφθή» σήμερα κάποιος εβραίος εκ φυλής Λευί δεν είναι αυτόματα και ιερέας. Ο υιός Λευί εγίνετο ιερέας μετά από ειδική καθιέρωση που την έκανε σε επίσημη τελετή ο αρχιερέας. Εγκατάσταση ιερωσύνης έξω από τις διατάξεις της Παλαιάς Διαθήκης δεν θα είναι κατά Θεόν. Ναός άγιος, κατά Θεόν δεν είναι δυνατό να ξαναγίνη στο Ισραήλ.
Το 361 μ.Χ. έγινε απόπειρα ανοικοδομήσεως του Ναού με πρωτοβουλία του αυτοκράτορος Ιουλιανού του αποστάτη, που με την ενέργειά του αυτή ήθελε να αποδείξη ψεύτικη την σχετική προφητεία του Χριστού.
Μα η προσπάθεια απέτυχε παταγωδώς. Παρά την αυτοκρατορική θέληση και προστασία. Και παρά τον ζήλο των Εβραίων, που συνέρρευσαν εκεί από όλον τον κόσμο.
Σεισμοί συνεχείς, θύελλες, αστραπές και φλόγες που ξεπηδούσαν από τα θεμέλια του παλαιού Ναού και κατέκαιαν τα μηχανήματα και τους οικοδόμους, έπεισαν Εβραίους και Ιουλιανό ότι έπρεπε να παραιτηθούν από το επιχείρημά τους, γιατί ήταν θεομίσητο.
Το γεγονός αυτό περιγράφουν πανομοιότυπα
• Οι χριστιανοί συγγραφείς Ιωάννης ο Χρυσόστομος, Γρηγόριος ο Θεολόγος, Αμβρόσιος, Σωκράτης, Σωζόμενος, Θεοδώρητος και Φιλοστόργιος.
• Ο ειδωλολάτρης Αμμιανός Μαρκελλίνος,
• Ο Εβραίος Ραββίνος Γεδαλία, που όλοι είναι περίπου σύγχρονοι (350-450 μ.Χ.).

^[3] Stoner, P.-Newman, R.C. Science Speaks, Chicago 1976, p. 106-112.

^[4] Τρεμπέλα, Παν. Απολογητικαί Μελέται, τόμ. Ε’ (Ιησούς ο από Ναζαρέτ) Αθήναι 1973⁴, σελ. 453-454.