ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

Ο ΑΝΕΞΕΡΕΥΝΗΤΟΣ ΒΥΘΟΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΓΡΑΦΗΣ

+ αρχιμ. Δανιήλ Γούβαλης

από το εκπληκτικό βιβλίο ΠΕΡΙΠΑΤΟΙ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΓΡΑΦΗ

     Σ' αυτόν τον κόσμο υπάρχουν αρκετά πράγματα που διαθέτουν βάθος, όπως η θάλασσα, όπως ο ουρανός, όπως η ψυχή του άνθρωπου «βαθεία η καρδία παρά πάντα» ^{(Ιερμ. 17,9)}. Βαθύτερη όμως άπ' όλα είναι η Αγία Γραφή. Οι σοφοί του Θεού που επιδόθηκαν στην μελέτη της ομιλούν για φρέαρ με ανεξάντλητο νερό, για ατελείωτο μεταλλείο χρυσού, για ωκεανό πνευματικού πλούτου.

Στους βυθούς των θαλασσών κρύβονται παραμυθένιοι κόσμοι από κοράλλια, από χρυσόψαρα, από μαργαριτάρια, από ανθόζωα. Αλλά και σε πολλά σημεία που ναυάγησαν πλοία με πολύτιμο φορτίο κρύβε­ται ανεκτίμητος πλούτος. Στα θαλάσσια βάθη υπάρχουν θησαυροί. Αλλά αυτοί οι θησαυροί ωχριούν μπροστά σ' εκείνους που κρύβει το άγιο βιβλίο του Θεού.

Στην Βίβλο κρύβονται κατ' αρχήν θησαυροί πνευματικής δυνάμεως. Διαβάζοντας κανείς με ευλάβεια την Αγία Γραφή νοιώθει να ξεπετάγεται από μέσα της μία ενέργεια που χορηγεί ισχύ απροσμέτρητη και πρωτοφανές θάρρος.

Πόσες φορές ένας ψυχικά κουρασμένος Χριστιανός, διαβάζοντας δύο-τρεις στίχους του Ψαλτηρίου δεν αναζωογονήθηκε. Η δύναμις του θεϊκού λόγου ανορθώνει τους πεσμένους και καταβεβλημένους.

Έτυχε κάποιοι άνθρωποι να βρεθούν μπροστά σε οδυνηρές δοκι­μασίες το έδαφος εσείετο κάτω από τα πόδια τους. Κατώρθωσαν ό­μως να βγουν νικητές, επειδή στηρίχθηκαν σ' ένα λόγο της Αγίας Γραφής. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωσις του ιερού Χρυσοστόμου, όταν συγκρούσθηκε με τα ανάκτορα και προετοιμαζόταν ο διωγμός του· δεν λύγισε καθόλου, γιατί άντλησε ακαταμάχητη δύναμι από το χωρίο Ματθ. 28,20, από την φράσι «ιδού εγώ μεθ' υμών είμι».

Πολυάριθμες είναι οι περιπτώσεις που άνθρωποι βουτηγμένοι στην αμαρτία μεταμορφώθηκαν και έγιναν αγνώριστοι μελετώντας κά­ποιες σελίδες της Αγίας Γραφής. Έτυχε κάποιοι μορφωμένοι να στραφούν στην μελέτη της Γραφής με σκοπό να βρουν σ' αυτήν σφάλματα για να την πολεμήσουν, αλλά η δύναμί της τους μετέβαλε σε υπέρμαχους του Χριστιανισμού. Πρόχειρα παραδείγματα, ο φιλόσοφος Αθηναγόρας ^{(2ος αι.)}, ο κατόπιν απολογητής του Χριστιανισμού· και ο Μάξ Μύλλερ ^{(19ος αι)}, επιφανής Άγγλος γλωσσολόγος, μυθολόγος και θρησκειολόγος. Στην αρχή φαντάσθηκε ο Μύλλερ την Αγία Γραφή σαν κάτι παρόμοιο με τα Ιερά κεί­μενα των Ανατολικών θρησκειών που μελέτησε όσα κανείς άλλος στην εποχή του την φαντάσθηκε γεμάτη μυθολογίες, αλλά δεν άργησε να νοιώση ότι μέσα από τις σελίδες της ξεπεταγόταν ένα Ιερό φως που τον μετέστρεψε σε υπερασπιστή του Χριστιανισμού. Ο ίδιος παρο­μοίωσε αυτό το φως με εκείνο που χτύπησε τον Σαύλο στον δρόμο προς την Δαμασκό.

Όταν ένας άνθρωπος απασχολείται με την μελέτη της Αγίας Γραφής, τότε ο νους του, ερχόμενος σε επαφή με τον άγιο λόγο του Θεού, καθαρίζει και αγιάζει.

Μου διηγείτο ο σεβαστός μου γέροντας π. Πορφύριος πως, μικρός που είχε πάει στο Άγιον Όρος, στην Σκήτη των Καυσοκαλυβίων, φρόντιζε και αποστήθιζε ολόκληρα κεφάλαια από το ιερό Ευαγγέλιο. Και αυτό το έκανε δια καθαρότητα νοός, δηλαδή για να καθαρίζη ο νους από άπρεπες και άτακτες σκέψεις. Όταν το άκουσα εντυπωσιά­σθηκα, και ένοιωσα τα λόγια του Ευαγγελίου ως έχοντα θεϊκή δύναμι που καταδιώκει κάθε τι ακάθαρτο. Από το ένα μέρος εκδιώκουν κάθε τι αρνητικό, και από το άλλο έχουν σαν θετική προσφορά να απασχο­λούν το νου με ό,τι καθαρό και Ιερό και άγιο.

Τα Άγια λόγια του θεού όταν κυκλοφορούν μέσα στο μυαλό μας, μοιάζουν με ηλεκτρικό ρεύμα που προκαλεί θανατηφόρο εκκένωσι στις αμαρτωλές σκέψεις. Οι αισχροί λογισμοί παθαίνουν, να το πούμε έτσι, ηλεκτροπληξία. Έτσι έχουν τα πράγματα, διότι «λόγος Θεού» θα πη «δύναμις». «Τω λόγω Κυρίου οι ουρανοί εστερεώθησαν» ^{(Ψαλμ. 55, 55)}. Δηλαδή το σύμπαν προέκυψε από τον λόγο του Θεού.

Αλλά παράλληλα προς το στοιχείο της δυνάμεως συναντούμε στα Ιερά λόγια της Βίβλου και το στοιχείο της χαράς. Αναπηγάζουν χα­ρά και ευφροσύνη. Στο χώρο της Αγίας Γραφής περικλείονται θησαυ­ροί τέρψεων. Η μελέτη της Βίβλου αποδιώκει το βαρειά σύννεφα των θλίψεων. Πολλές φορές χορηγείται τόση ποσότητα και ποιότητα χαράς που ομιλούμε για ηδονή. Η Γραφή κρύβει βάθη πνευματικής ηδονής. Όπως υπάρχουν υλικές και σαρκικές ηδονές που ξετρελαίνουν τους ανθρώπους του κόσμου τούτου, έτσι έχουμε και τις πνευματικές ηδονές που μεθούν με Αγία μέθη τους ανθρώπους του Θεού. Η Βίβλος περιέχει δυνατές πνευματικές γλυκύτητες και αγαλλιάσεις.

Αναφέρονται στο αγιολόγιο της εκκλησίας μας περιπτώσεις ασκητών που απαγγέλλοντας το Ψαλτήριο του Δαβίδ μεθούσαν κυριο­λεκτικά. Και αν κάποιος τους έδινε όλα τα αγαθά της γης για να τους πάρη το Ψαλτήριο, θα ήταν σαν να τους προσέφερε άχυρα.

Τα ιερά λόγια της Γραφής αποστάζουν πνευματική αγαλλίασι. «Αγαλλιάσομαι εγώ επί τα λόγια σου», «ως γλυκέα τω λάρυγγί μου τα λόγια σου» ^{(Ψαλμός 118ος)}. Σχετικά σημειώνει και ο ποιητικός Άγιος Γρηγόριος: «Και ηδύνθη μοι τα του Θεού λόγια, ως κηρία μέλιτος». Έ­γιναν σ' εμένα, λέει, τα λόγια του Θεού γλυκά σαν κηρύθρες μέλι. Εγ­κατέλειψε, μας λέει ο Θεολόγος, για την αγάπη του Χριστού και «κτήσιν» και «περηφάνειαν» και «ευεξίαν», δηλαδή και περιουσία και αξιώ­ματα και καλοπέρασι και άνεσι αφοσιώθηκε στην μελέτη της Γραφής και του έγιναν τα λόγια της γλυκύτατα σαν μέλι ^{(Γρηγ. Θεολόγου, Λό­γος Απολογητικός, 77)}.

Και ο ιερός Χρυσόστομος παρατηρεί ότι τα λόγια του Θεού όταν τα μελετούμε διώχνουν τις στενοχώριες και φέρουν μεγάλες χαρές - «εκβάλλει σου την αθυμίαν, φυτεύει σοι την ηδονήν». Και σημειώνει ο ίδιος Πατήρ ότι μπορεί να είναι τερπνό ένα παραδεισένιο περιβόλι, αλλά πιο γλυκεία είναι η ανάγνωσις της Αγίας Γραφής - «ηδύς μεν λειμών και παράδεισος, πολύ δε ηδύτερον των θείων Γραφών η ανάγνωσις».

Μέσα στην Βίβλο, όπως και στην προσευχή και στην Ευχαριστία, υπάρχουν άφθαρτες χαρές και ηδονές, που δεν είναι εκ του κόσμου τούτου. Οι κοσμικοί και σαρκικοί άνθρωποι δεν τις γνωρίζουν. Γι' αυ­τούς θεωρούνται εκλεκτές τροφές τα κεράτια των χοίρων που έτρωγε ο άσωτος υιός.

Με αξίωσε ο Κύριος, μελετώντας τις σελίδες της Γραφής να νοιώ­σω ανέκφραστα αισθήματα αγαλλιάσεως. Αισθανόμουν να αναβλύ­ζουν από μέσα της κύματα πνευματικής ηδονής. Μάλιστα έτυχε πολλές φορές να την διαβάζω κάτω από ειδυλλιακές εξωτερικές συνθήκες, ό­πως σε μια ήσυχη γραφική ακρογιαλιά, σ' ένα μάκρυνα βουνό ελατοσκέπαστο, στην κορυφή ενός υψηλού λόφου... Πόσο όμορφα ήταν ό­ταν μελετούσα τον προφήτη Σοφονία σε κάποια ακρογιαλιά της Βό­νιτσας· την προς Γαλάτας επιστολή σε αλπική ζώνη της Γκιώνας σε ύψος δύο χιλιάδων μέτρων το Δευτερονόμιο σε πυκνό δάσος από κα­στανιές στο Άγιον Όρος. Αλλά δεν ήταν μικρότερη η χαρά και η συγκίνησις, όταν διάβαζα τις δύο επιστολές του Αποστόλου Πέτρου στα σκαλοπάτια του Ναού του Αγίου Πέτρου στην Ρώμη, ή την Β' προς Τιμόθεον επιστολή στην κατανυκτική περιοχή «Τρες φοντάνε» (=τρεις πηγές), έξω από τα τείχη της Ρώμης, εκεί που αποκεφαλίσθηκε ο Απόστολος Παύλος, ή τις χριστολογικές περικοπές του προφήτου Ιεζεκιήλ σε εκκλησάκι μοναστηρίου μέσα στην βαθειά ησυχία του μεσονυκτίου. Εδώ βρίσκονται τα ανείπωτα σκιρτήματα αγαλλιάσεως. Μπροστά σ' αυτή την ευφροσύνη, οι χαρές του κόσμου μοιάζουν με ψεύτικα γλυφιτζούρια.

Πολλές φορές αρεσκόμουν να αποστηθίζω εκλεκτά τεμάχια της Βίβλου, που τα τραγουδούσα σε κάποιο ήχο -όμοιο με τον β' ήχο της βυζαντινής μουσικής- και ένοιωθα χαρά θείου έρωτος. «Μέλος ερωτικόν». Υπάρχει και ο θεϊκός έρωτας, που δεν μπορούν να τον νοιώσουν όσοι δουλεύουν στα σαρκικά πάθη. Συγκινήθηκα ιδιαιτέρως όταν βρή­κα σε κάποιο πατέρα της Εκκλησίας αυτό που ο ίδιος είχα νοιώσει. Ση­μειώνει κάπου ο άγιος Νείλος ο Σιναΐτης: «(ο άνθρωπος που δόθηκε στην αγάπη του Θεού) μέλος ερωτικόν αναλαβόμενος τη εαυτού προσεπάδει ψυχή». Δηλαδή πιάνει στα χείλη του λόγια με ερωτική μελωδία και τα τραγουδάει στην ψυχή του.

Να, κάποια κατάλληλα λόγια γι' αυτήν την περίπτωσι. Από το 24ο κεφάλαιο της Σοφίας Σειράχ «Ως κέρδος ανυψώθην εν τω Λιβάνω και ως κυπάρισσος εν όρεσιν Αερμών ως φοίνιξ ανυψώθην εν αιγιαλοίς και ως φυτά ρόδου εν Ιεριχώ, ως έλαια ευπρεπής εν πεδίω και ανυψώθην ως πλάτανος».

Υπέροχα λόγια, και όσα ακολουθούν πιο υπέροχα. Εδώ ομιλεί η Σοφία του Θεού και με παραβολικές εικόνες εμφανίζει το πρόσωπό της. Και Σοφία του Θεού είναι το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος. Τα όμορφα και μεγαλοπρεπή δένδρα εικονίζουν το θεϊκό κάλλος και μεγα­λείο του Χριστού.

Όποιος αφήνει τη διάνοιά του και τα συναισθήματά του να ζουν τα ιερά αυτά λόγια στο βάθος τους, πολλές φορές κατακλύζεται από τέ­τοια έντονη χαρά που δεν την αντέχει και αναλύεται σε δάκρυα. Δά­κρυα πνευματικής αγαλλιάσεως.

Όταν με τον παραδελφό μου π. Ιωαννίκιο συλλέγαμε στοιχεία από Αγιορείτες για την συγγραφή κάποιων βιογραφιών Αθωνιτών γε­ρόντων μάθαμε και τούτο το συγκινητικό. Κάποιος Ιερομόναχος, ασκη­τής στην περιοχή της Μεγίστης Λαύρας, ο παπα Δανιήλ, αν θυμάμαι καλά, όταν διάβαζε το τετραβάγγελο, από την άρρητη ηδονή έτρεχαν δάκρυα από τα μάτια του κι έπεφταν επάνω στις σελίδες των Ευαγγε­λίων, με αποτέλεσμα να χαλάνε τα γράμματα και να τα φθείρουν.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας έχουν κληρονομήσει αυτή την αλήθεια, που και οι ίδιοι την γεύθηκαν, ότι μέσα στον γεωγραφικό χώ­ρο της Αγίας Γραφής υπάρχουν πηγές που προσφέρουν τα ύδατα της αληθινής αγαλλιάσεως. Τόποι χλόης και ύδατα αναπαύσεως. Αυτά τα νερά δροσίζουν και αναψύχουν τους χτυπημένους από το λιοπύρι του αμαρτωλού κόσμου. Όσο πιο πολύ δίνεται κάποιον στην ανάγνωσι της Βίβλου και όσο περισσότερο μοχθεί στην μελέτη της, τόσο και βαθύτερες ηδονές ανα­καλύπτει.

Στον ωκεανό των Αγίων Γραφών κρύβονται θησαυροί πνευματικής ωραιότητος. Η ωραιότητα πάντοτε ελκύει, διότι αποτελεί ένα αντιφέγισμα του παραδείσου. Παράλληλα προς τις γήινες ομορφιές που τόσο δελεάζουν τους ανθρώπους, έχουμε και τις πνευ­ματικές που προσελκύουν τους αγαπώντες τα ουράνια. Τα πνευματικά κάλλη δεν υποκύπτουν στην δράσι της φθοράς. Δεν μοιάζουν με λου­λούδια που ανθίζουν το πρωί και μαραίνονται το βράδυ. Δεν είναι «άν­θη εαρινά», που «παρελθόντος του έαρος άπαντα κατεμαράνθη».

Η Βίβλος κρύβει υπερβολήν ωραιότητος. Γι' αυτή την γεύσι απαι­τείται καθαρότητα πνευματικής οράσεως. Ο άνθρωπος του κοσμικού φρονήματος και της αμαρτωλής ζωής δεν μπορεί να την νοιώση. Οι παραβολές της Βίβλου, οι παροιμίες, τα οράματα, οι προσευ­χές, οι αφηγήσεις, τα ποιητικά τεμάχια, η συμπεριφορά των αγίων προ­σώπων, όλα αυτά διαποτίζονται από μία θαυμαστή χάρι και μία συναρ­παστική ωραιότητα.

Μόνο να καθήση κάποιος και να προσέξη το όραμα του χειρουβικού άρματος στον Ιεζεκιήλ, θα νοιώση αυτό που λέμε. Ένα όραμα απαράμιλλου κάλλους. Ο υπέρλαμπρος Κύριος μέσα στην ομορφιά του ουρανίου τόξου κάθεται πάνω από το άρμα των Χερουβίμ, με την πύρι­νη όψι και τις υπέροχες υμνωδίες. Και το άρμα διασχίζει ταχύτατα τα μήκη και τα πλάτη του ουρανού. Και ο ήχος των πτερύγων γεμάτος φο­βερό μεγαλείο. Και τι να πούμε για κείνο το πανέμορφο όραμα της άνω Ιερουσα­λήμ, στο βιβλίο της Αποκαλύψεως. Αλλά και ο τρόπος κατά τον οποίο πλέκονται διάφορες διηγήσεις και περιστατικά της Γραφής είναι πετυχημένος. Ωραιότατες πλοκές. Αρκεί π.χ. να παρακολουθήσουμε πως εξελίσσονται οι σκηνές στην ιστορία του Ιωσήφ, του γιου του Πατριάρχου Ιακώβ.

Αλλά και τα ποιητικά τμήματα της Γραφής γοητεύουν. «Κάλλιστον ποιητικόν προϊόν» χαρακτηρίσθηκε η περικοπή του Ιεζεκιήλ που αναφέρεται στον θρήνο της φοινικικής πρωτεύουσας Τύρου ^{(κεφ. 27ον)}. Η ωραιότης του λόγου συμβαδίζει με την ομορφιά του ρυθμού αλλά και με την αρμονική μετακίνησι των εννοιών - στην άρχή τα έν­δοξα μεγαλεία της Τύρου, («και ενεπλήσθης και εβαρύνθης σφόδρα εν καρδία θαλάσσης») και κατόπιν η μεγάλη πτώσις και στο τέλος ο αντί­κτυπος και ο θρήνος για την απώλεια της θαλασσοκράτειρας «Τώρα συντρίφθηκε στις θάλασσες, στα βάθη των υδάτων... Όλοι οι κάτοικοι των νησιών θα μείνουν κατάπληκτοι, και οι βασιλείς των θα χάσουν το μυαλό τους και θα ωχριάσουν τα πρόσωπα τους. Οι έμποροι από τα έθνη θα σφυρίζουν για σένα...»

Αλλά και ο προφητικός λόγος κατά του βασιλέως της Τύρου σφύζει από ποιητική ομορφιά: «Συ αποσφράγισμα ομοιώσεως και στέφα­νος κάλλους, εν τη τρυφή του παραδείσου του Θεού εγενήθης». Πόσο χτυπητά περιγράφεται η αμαρτία του! Παραλληλίζεται με την πτώσι του Εωσφόρου: «Και ήμαρτες και ετραυματίσθης από όρους του Θεού, και ήγαγέ σε το χερούβ εκ μέσου λίθων πύρινων. Υψώθη η καρδία σου επί τω κάλλει σου» ^{(28, 16-17)}.

Αλλά τι να πούμε για την εκπληκτική ποιητική ομορφιά, λυρική ή δραματική, που συναντούμε στο βιβλίο του Ψαλτηρίου. Λογοτεχνικό κάλλος εκτός συναγωνισμού: «Οι δε υιοί των ανθρώπων εν σκέπη των πτερύγων σου ελπιούσι. Μεθυσθήσονται από πιότητος οίνου σου και τον χειμάρρουν της τρυφής σου ποτιείς αυτούς· ότι παρά σοί πηγή ζωής, εν τω φωτί σου οψόμεθα φως» ^{(35, 8-10)}.

Στον 79ο ψαλμό τι ωραία περιγράφεται η άνθησις και ακμή του Εβραϊκού λαού μετά την ταλαιπωρία της Αιγύπτου: «Άμπελον εξ Αιγύπτου μετήρας, εξέβαλες έθνη και κατεφύτευσας αυτήν ωδοποίησας έμπροσθεν αυτής και κατεφύτευσας τας ρίζας αυτής, και επλήρωσε την γην. Εκάλυψεν όρη η σκιά αυτής και αι αναδενδράδες αυτής τας κέδρους του Θεού» ^(9-11).

Αλλά μήπως στο βιβλίο του Ιώβ ή στο Άσμα Ασμάτων υπάρ­χουν ολιγώτερο ωραίες περικοπές; Εκείνο το 38^ο κεφάλαιο του Ιώβ τι μεγαλείο, τι σπαρταριστό λυρισμό έχει! Στο Άσμα η ωραιότης της νύμ­φης του Χριστού Εκκλησίας εικονίζεται με την ομορφιά της Σουλαμίτιδος: «Εγώ άνθος του πεδίου, κρίνον των κοιλάδων. Ως κρίνον εν μέ­σω ακανθών, ούτως η πλησίον μου ανά μέσον των θυγατέρων» ^{(2, 12)}.

Οι άγιοι Πατέρες που είχαν τα κατάλληλα αισθητήρια να νοιώ­σουν την έκτακτη ωραιότητα των ιερών λογίων έχουν καταθέσει τις ομολογίες τους. θα αρκεσθούμε μόνο στον άγιο Ιωάννη τον Δαμασκη­νό, ο οποίος βλέπει μέσα στην Βίβλο παραδεισένιες ομορφιές: «Κρούσωμεν τοίνυν εις τον κάλλιστον παράδεισον των Γραφών, τον ευώδη, τον γλυκύτατον, τον ωραιότατον, τον εν παντοίοις των νοερών θεοφόρων ορνέων κελαδήμασι περιηχούντα ημών τα ώτα, τον απτόμενον ημών της καρδίας». Κήπος ωραιότατος η Αγία Γραφή όπου μοσχο­βολούν τα άνθη και κελαηδούν τα θεοφόρα πτηνά. Οπτική, οσφρητική και ακουστική αίσθησις της ομορφιάς του ιερού κήπου.

Αλλά η Γραφή κρύβει και βάθη σοφίας. Κάτω από το λόγια της και μέσα στις σελίδες της υπάρχουν σοφές έννοιες και ιδέες και διδα­σκαλίες. Συναντάται εκεί «βάθος σοφίας θεϊκής». Μελετώντας κανείς τα λεγόμενα σοφιολογικά βιβλία της Π. Διαθήκης, δηλ. τις Παροιμίες, τον Εκκλησιαστή, την Σοφία Σολομώντος και την Σοφία Σειράχ, μένει κατάπληκτος για τις θαυμάσιες συμβουλές και για τις σοφές παρατηρή­σεις. Κάποτε που έτυχε να κάνω απογευματινές ομιλίες επάνω στην Σοφία Σειράχ ένοιωσα έντονα μαζί με τους ακροατές την αλήθεια του πράγματος.

Η σοφία της Βίβλου διαφαίνεται και σ' ένα άλλο σημείο που πρέ­πει ιδιαίτερα να προσεχθή: Κάτω από απλές διηγήσεις περιστατικών και γεγονότων υποκρύπτονται μυστικά βάθη συμβολισμών, αλληγο­ριών και προφητικών προεικονίσεων. Εκεί που βλέπεις μια απλή ιστο­ρική περιγραφή, ένα ασήμαντο περιστατικό, ένα κατάλογο ονομάτων, μία γενεαλογία, μπορεί κάτω άπ' αυτά να κρύβεται θησαυρός εννοιών. Αυτό θα το διαπίστωση ο αναγνώστης σαν μελετήση το κεφάλαιο αυ­τού του βιβλίου, «Ο Θεός να σε ευλόγηση σαν τον Εφραίμ και σαν τον Μανασσή». Πίσω από τον Εφραίμ κρύβεται η τύχη του Χριστιανικού λαού, ενώ ο Μανασσής εικονίζει τον παλαιοδιαθηκικό λαό. Και όσο πιο πολύ σκαλίζεις το ιστορικό της ευλογίας των δύο αυτών εγγόνων του Ιακώβ, τόσο και περισσότερα κρυμμένα μυστήρια ανακαλύπτεις. Επί­σης το ίδιο διαφαίνεται στο άλλο κεφάλαιο μας, «Η εορτή του εξιλα­σμού», όπου βλέπουμε κατάπληκτοι ότι πίσω από τις τελετουργίες του Ιουδαίου Αρχιερέως, κρύβονται γεγονότα που αφορούν τον Χριστό, τον Μ. Αρχιερέα της Κ. Διαθήκης.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας, με την καθοδήγησι του Αγίου Πνεύ­ματος ανεκάλυψαν στην Γραφή και θησαυρούς σοφίας. Ο Ιερός Χρυ­σόστομος, μεγάλος μεταλλωρύχος της Βίβλου έχει πει: «Ουδέ γαρ συλ­λαβή ουδέ κεραία μία έστιν εγκειμένη παρά τη Γραφή, η μη πολύς ενα­πόκειται θησαυρός εν τω βάθει» ^{(21η ομιλία εις Γένεσιν)}. Και σε μία συλλαβή και σ' ένα μικρό γράμμα της Γραφής, αν σκαλίσης θα βρής κρυμμένους στο βάθος θησαυρούς.

Ο λόγος του Θεού μας συνιστά να μη χρησιμοποιούμε μάταια και άσκοπα λόγια. Μας παραγγέλλει με έντονο ύφος να αποφεύγουμε τους «αργούς λόγους». Αφού ο Θεός δίνει σ' εμάς τέτοια εντολή, θα πρέπει κατ' αρχήν να την εφαρμόζη και ο Ίδιος. «Όχι μάταιοι λόγοι στην Γραφή». Αυτό είναι ανάγκη να αληθεύη. Ωστόσο συναντούμε κά­ποιες περικοπές στη Βίβλο που νομίζουμε ότι δεν λένε τίποτε, και θα ή­ταν καλό να μη γράφονταν. Και όμως εκεί που συναντούμε λόγια εκ πρώτης όψεως χαμένα και άσκοπα, εκεί υπάρχει ουσιώδης και χυμώ­δης λόγος, αλλά δεν μπορούμε εμείς να τον αντιληφθούμε.

Διαβάζουμε π.χ. το 33ο κεφάλαιο των Αριθμών και βλέπουμε τον Θεό να δίνη εντολή στου Μωϋσή να γράψη όλες τις στάσεις του λαού από την Αίγυπτο προς την γη Χαναάν. Έτσι κατασκευάζεται ένα κομπολόγι από 42 χάντρες. Απαριθμούνται 42 τοποθεσίες. Και φυσικό είναι να νομίσουμε ότι αυτή η περικοπή είναι βαρετή  και ανούσια.

 «Απήραν εκ Ραμεσσή... παρενέβαλον εις Σοκχώθ». «Ξεκίνησε το ισραηλιτικό στρατόπεδο από την Ραμεσσή και στρατοπέδευσε στην Σοκχώθ». «Και απήραν εκ Βουθάν και παρενέβαλον απέναντι Ειρώθ... Και απήραν από των ορέων Αβαρίμ και παρενέβαλον παρά τον Ιορδάνην». Συνέχεια «και ξεκίνησαν και στάθμευσαν» «και ξεκίνησαν και στρατοπέδευσαν». Και πάλι το ίδιο. Μέχρι να καταγράψουν 42 στάσεις και τοποθεσίες. Ας μη βιασθούμε όμως να χαρακτηρίσουμε σαν άχρηστο αυτόν τον κατάλογο.

Αυτοί που είναι εξοικειωμένοι με την αγροτική ζωή, γνωρίζουν ό­τι κάποια χόρτα τρώγονται από τα ζώα, κάποια άλλο τρώγονται από τους ανθρώπους ή χρησιμοποιούνται σε κάτι, και τέλος ωρισμένα απ' αυτά δεν προσφέρουν τίποτε. Και όμως κάποιο χορταράκι που φαίνεται άχρηστο, για ένα βοτανολόγο ή φαρμακοποιό ή αρωματοποιό μπορεί να έχη ανεκτίμητη αξία.

Έτσι συμβαίνει και με κάποιες περικοπές της Αγίας Γραφής. Δεν είναι αυτές ασήμαντες, αλλά το μυαλό μας είναι ασθενικό και αδυνατεί να συλλαβή το νόημά τους.

Ας δούμε λίγο τις 42 στάσεις. Άχαρος και άγονος κατάλογος! Ασηρώθ, Ραθαμά, Ρεμμών, Φαρές, Λεβηνά, Ρεσσάν κλπ. Τόσο μάταιος, όσο και κουραστικός.

Και όμως εδώ υπάρχει γονιμώτατη περιοχή. Κρύβεται τόσο βά­θος νοημάτων ώστε να δημιουργείται ίλιγγος. Ένας σοφός της αρχαίας Εκκλησίας, ο Ωριγένης και αργότερα ο σοφός και άγιος Ιερώνυμος έ­χουν γράψει μακροσκελείς ομιλίες όπου εξιχνιάζουν τα υπέροχα νοήμα­τα αυτής της περικοπής.

Ας δούμε δειγματοληπτικά την 5^η και την 6^η στάσι. «Και παρενέ­βαλον εν Πικρίαις. Και απήραν εκ Πικριών και ήλθον εις Αϊλίμ· και εν Αϊλίμ δώδεκα πηγαί υδάτων και εβδομήκοντα στελέχη φοινίκων».

Η περιοχή της Αίλίμ προσφέρει δροσιά, αναψυχή και απόλαυσι. Όασις μέσα στην έρημο. Πριν όμως από την Αϊλίμ έχουμε τις Πικρίες. Τι σημαίνουν αυτά; Εκείνος που οδοιπορεί από την Αίγυπτο προς την γη της Επαγγελίας, δηλαδή όποιος φεύγει από την αμαρτωλή ζωή και προχωρεί στην ευσέβεια, αυτός πριν φθάση στην Αϊλίμ με τους ωραίους φοίνικες και τα δροσερά νερά, θα περάση από την περιοχή των πικριών, θα γευθή δυσκολίες και θλίψεις. Να το πούμε αλλιώς πρώτα η Μ. Παρασκευή και έπειτα η χαρά του Πάσχα.

Λοιπόν, 42 στάσεις. Ας δούμε λίγο και τον αριθμό 42. Οι Ισραη­λίτες κατέκτησαν την γη της Επαγγελίας μέσω 42 στάσεων. Ας πάμε στην αρχή του Ευαγγελίου του Ματθαίου. Εκεί γίνεται λόγος για την κατά άνθρωπον γενεαλογία του Χριστού και αναφέρονται τρεις φορές, 14 γενεές. Αλλά τρεις φορές το 14 μας δίνει 42. Ο Χριστός κατέβηκε στον κόσμο μας μέσω 42 γενεαλογικών στάσεων. Ο Χριστός για να κατέβη από τον ουράνιο κόσμο στην Αίγυπτο του παρόντος κόσμου διέτρεξε τις 42 στάσεις των κατά σάρκα προγόνων του. 42 στάσεις έκαναν οι Εβραίοι για να φθάσουν άπό την σκοτεινή Αίγυπτο στην φω­τεινή γη της Επαγγελίας. Αντίστοιχα ο Χριστός διήνυσε 42 στάσεις για να φθάση από τον κόσμο του φωτός στην σκοτεινή γη. Ίση απόστασις. Αν δεν διήνυε ο Χριστός την απόστασι αυτή με την κάθοδό του, δεν θα μπορούσαν οι κατά πνεύμα Ισραηλίτες να επιτύχουν την άνοδο στην ουράνια ζωή της ευσέβειας και αρετής. Ο Κύριος κατέβηκε από τον ουρανό στην γη, ώστε να δωση την δυνατότητα στον άνθρωπο να ανέλθη από την γη στον ουρανό.

Βλέπετε, τι κρυμμένες έννοιες, τι βαθυστόχαστη θεολογία κρύβε­ται σ' ένα τμήμα της Γραφής που μόλις το πρωτοπλησιάσουμε δείχνει τόσο ανούσιο! Η άγονη περιοχή αποδείχθηκε κάτι περισσότερο από εύφορη.

Αυτά τα μεγαλεία γίνονται γνωστά μέσω των θεοσόφων Πατέ­ρων της Εκκλησίας. Οι Πατέρες είναι τα τηλεσκόπια και ραδιοτηλεσκό­πια, και η Αγία Γραφή αποτελεί τον ουρανό. Οι ομορφιές και τα ανεξι­χνίαστα πλούτη του ούρανοϋ δεν γίνονται προσιτά σ' εμάς, αν δεν με­ταχειρισθούμε τηλεσκόπια. Γι' αυτό συνιστούμε στους αναγνώστες μας να προμηθεύωνται τα πατερικά συγγράμματα, για να τα μελετούν και να ανακαλύπτουν τα χρυσάφια που κρύβουν οι σελίδες της Βίβλου.

Ευτυχώς στις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνος κυκλο­φόρησαν πολυάριθμα πατερικά βιβλία, προσιτά στον καθένα. Μελε­τώντας έτσι λ.χ. τα συγγράμματα του ιερού Χρυσοστόμου ή του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, κατανοούμε άριστα την απροσμέτρητη αξία της Βίβλου.

Ο γραπτός λόγος του Θεού έχει ανεκτίμητη αξία. Πρόκειται για πολυτιμότατο δώρο του Ουρανού προς την γη. Διαβάζουμε στον 147^ο ψαλμό: «Ο απαγγέλλων τον λόγον αυτού τω Ιακώβ, δικαιώματα και κρίματα αυτού τω Ισραήλ. Ουκ εποίησεν ούτως παντί έθνει και τα κρίματα αυτού ουκ εδήλωσεν αυτοίς»· που σημαίνει ότι ο Θεός γνωστο­ποίησε τον λόγο του στους απογόνους του Ιακώβ, έδωσε νόμο δικαιο­σύνης στο έθνος του Ισραήλ· τέτοιο πράγμα δεν το έκανε σε άλλο έθνος ούτε φανέρωσε στους άλλους λαούς το νόμο του. Εδώ ο προ­φήτης χαρακτηρίζει σαν ειδική εύνοια προς το έθνος του Ισραήλ την φανέρωσι του θείου λόγου. «Πρώτον μεν -λέει ο Απόστολος Παύ­λος- ότι επιστεύθησαν τα λόγια του Θεού» ^{(Ρωμ. 3, 2)}. Δηλαδή το πρώτο στο οποίο πλεονεκτούσαν οι Ιουδαίοι απέναντι στους εθνικούς ήταν το ότι ο Θεός εμπιστεύθηκε σ' αυτούς τα λόγια του.

Στον χριστιανικό λαό προσφέρθηκαν μαζί με την Π. Διαθήκη και τα ιερά λόγια της Κ. Διαθήκης. 49 βιβλία της Παλαιάς και 27 της Καινής αποτελούν 76 βιβλία, 76 θεοκατασκεύαστα περιβόλια για να κάνουμε περιπάτους και να απολαμβάνουμε την χάρι τους, την δροσιά τους, τις φυλλωσιές των δένδρων, τα άνθη και τα φρούτα τους, ακούοντας συγ­χρόνως και τα γλυκό κελαηδήματα των πτηνών που βρίσκονται εκεί.

Μεγάλη η αξία της Γραφής. Είναι «πηγή κήπου και φρέαρ ύδατος ζώντος», κατά την διατύπωσι του Άσματος. Πρόκειται για «όρη αρω­μάτων», που όποιος τα ανεβαίνει ευωδιάζει η ύπαρξί του.

Ας εκτιμήσουμε λοιπόν την αξία της και ας επιδοθούμε με ζήλο και ενθουσιασμό στην μελέτη της.

Κατακλείοντας τον εισαγωγικό αυτό λόγο θα αναφερθώ σε μία ανάμνησί μου. Κάποια καλοκαιριάτικη μέρα μαζί με δύο εν Χριστώ αδελφούς πήραμε ένα πλοίο από την Ραφήνα για την Τήνο. Θεομητορι­κό προσκύνημα. Σ' αυτό το ταξίδι είχαμε μαζί μας και τον 88^ο τόμο της Πατρολογίας του Migne, που περιέχει τις επιστολές του αγίου Ισιδώ­ρου του Πηλουσιώτου. Ασκήτεψε σαν ιερεύς στο μοναστήρι του Πηλουσίου στην Αίγυπτο, στις πρώτες δεκαετίες του 5^ου μ.Χ. αιώνος. Με αποστολικό λόγο αγωνιζόταν να ισιώση διάφορα στραβά της τότε μο­ναχικής και εκκλησιαστικής ζωής. Υπερασπίσθηκε αποτελεσματικά την μνήμη του Ιερού Χρυσοστόμου. Αναμείχθηκε και σε θέματα που προέ­κυψαν από τον Νεστοριανισμό.

Μας άφησε αναρίθμητες επιστολές, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως υπέροχα κείμενα, και απευθύνονται σε μοναχούς, κληρικούς, αξιωμα­τούχους της πολιτείας μέχρι και τον αυτοκράτορα. Η συντομία, η κομ­ψότητα, η παρρησία, η εμμονή στο Ορθόδοξο ήθος και δόγμα αποτε­λούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.

Αυτές τις θαυμάσιες επιστολές μελετούσαμε στην διάρκεια του προσκυνήματος στην Μεγαλόχαρη. Ιδιαίτερα προσέξαμε μία επιστολή που απευθυνόταν στον πρεσβύτερο Ιέρακα και εξυμνούσε τις Αγίες Γραφές.

Σημειώνεται εκεί ότι μέσα στα κείμενα των Γραφών υπάρχει τέτοια χάρις που αν ο νους διείσδυση και την αντικρύση, καμμία ομορ­φιά και κανένα μεγαλείο του κόσμου δεν μπορεί πια να τον συγκινήσει. Με ωραίους χαρακτηρισμούς αναφέρεται στους θεϊκούς και ουράνιους χρησμούς, δηλαδή στα λόγια της Βίβλου. Και τονίζει ότι αποτελούν αν­θισμένα λειβάδια που προβάλλουν αμάραντα άνθη, από τα οποία στά­ζει ουράνιο νέκταρ. «Λειμώνες είσιν ευανθείς, ώσπερ εξ ουρα­νίου νέκταρος βρύοντες ακηράτοις άνθεσιν». Και σ' αυτά τα ευανθή λειβάδια, δεν ξέρει κανείς ποια περιοχή να πρωτοθαυμάση. Πριν χαρή την ωραιότητα του ενός τμήματος ελκύεται από την χάρι του επομένου, και ενώ απολαμβάνει αυτό δεν μπορεί να ξεχάση την ομορφιά του προηγουμένου, και καθώς προχωρεί σε μία τρίτη περιοχή, τα χάνει μη ξέροντας τι να πρωτοθαυμάση!

Οι μελετώντες την Αγία Γραφή, κατά τον άγιο Ισίδωρο, γεμίζουν την διάνοιά τους με πρωτοφανή θαυμασμό και χάρι, αρκεί ο νους να εισχωρήση στο βάθος των γραφομένων - «είσω του γράμματος παραπέμποντες τον νουν...».

 Κάτω από το γράμμα της Βίβλου, μέσα σ' αυτό, κρύβονται θησαυροί ανεκτίμητοι. Μακάριος όποιος αξιωθή να τους ανιχνεύση. Τότε όλα τα περιμάχητα μεγαλεία που εντυπωσιάζουν τους κο­σμικούς ανθρώπους, μοιάζουν με μικρές ομορφιές που νικήθηκαν και ξεχάσθηκαν όταν ξεπρόβαλε η μεγάλη ωραιότητα.

Ας ευχηθούμε να μάθουν οι Χριστιανοί να γεύωνται τα θαυμάσια της Γραφής, και αυτό να αποτελή πρόγευσι των δωρεών του μέλλοντος αιώνος. Ο δωρεοδότης Θεός ας το δώση.