ΤΟ ΙΕΡΟ ΝΟΗΜΑ ΤΟΥ ΒΑΠΤΙΣΜΑΤΟΣ

Το ιερό νόημα του βαπτίσματος (αγ. Γρηγορίου Νύσσης).

         «Όταν φεύγει κανείς από την Αίγυπτο και διαβαίνει τα σύνορα, τρομάζει από τις επιθέσεις των πειρασμών. Τότε ο οδηγός δείχνει από ψηλά την σωτηρία με τρόπο παράδοξο. Όταν δηλαδή ο εχθρός είχε περικυκλώσει με τη δύναμή του εκείνους που κατεδίωκε, ο Θεός μετατρέπει εξ αιτίας της ανάγκης τη θάλασσα και την κάνει βατή γι’ αυτούς. Σε αυτήν την παράδοξη οδό προπορεύεται ο οδηγός, η νεφέλη, γιατί αυτό είναι το όνομα του οδηγού, που καλά κατάλαβαν οι πριν από εμάς ερμηνευτές και το απέδωσαν στην χάρη του Αγίου Πνεύματος. Αυτό καθοδηγεί τους αξίους προς το αγαθό. Και όταν κανείς το ακολουθεί, διαβαίνει το νερό, γιατί ο οδηγός ανοίγει γι’ αυτόν το δρόμο και την πορεία δια μέσου αυτού. Έτσι εξασφαλίζεται η ελευθερία, αφού καταποντισθεί στο νερό εκείνος, που καταδιώκει με σκοπό να υποδουλώσει.

Όταν ακούει κανείς αυτό, δεν μπορεί να αγνοήσει το μυστήριο του βαπτίσματος, στο οποίο, ενώ κατεβαίνει κανείς με όλο τον στρατό του εχθρού, αναδύεται μόνος από αυτό, αφού καταπνίγεται στο νερό ο στρατός του αντιπάλου. Γιατί ποιος αγνοεί ότι ο αιγυπτιακός στρατός είναι τα διάφορα πάθη της ψυχής, στα οποία υποδουλώνεται ο άνθρωπος; Πραγματικά πάθη είναι εκείνοι οι ίπποι, εκείνα τα άρματα και οι αναβάτες τους που κρατούν τα τόξα και τις σφενδόνες και οι οπλίτες και η υπόλοιπη ομάδα της εχθρικής παράταξης. Γιατί, θα μπορούσε κανείς να ρωτήσει κατά τι διαφέρουν οι λογισμοί της οργής ή οι διαθέσεις για απόλαυση και για λύπη ή για πλεονεξία από το στράτευμα που αναφέραμε; Η λοιδορία μοιάζει με τη σφενδόνα και η διάθεση του θυμού με τη λόγχη που προβάλλει την αιχμή. Και με το πάθος της ηδονής πρέπει να εννοούμε τους ίππους, που σέρνουν μόνοι τους με ασυγκράτητη ορμή το άρμα, πάνω στο οποίο είναι οι τρεις αναβάτες, που η ιστορία τους αποκαλεί τριστάτες. Γνωρίζεις οπωσδήποτε αυτούς τους τρεις που μεταφέρονται από το άρμα, αφού έχεις μάθει από το συμβολισμό με τους παραστάτες και το ανώφλι της θύρας τη διαίρεση της ψυχής στα τρία: όταν δηλαδή σκεφθείς το λογιστικό, το επιθυμητικό, και το θυμοειδές. Όλα αυτά και τα όμοια τους με τον αρχηγό της άθλιας επίθεσης κατεβαίνουν μαζί με τον Ισραηλίτη στο νερό. Αλλά για αυτούς, επειδή προπορεύονται το ραβδί της πίστης και η φωτεινή νεφέλη, το νερό μεταβάλλεται και γίνεται ζωογόνο για όσους καταφεύγουν σ’ αυτό και καταλυτικό για τους διώκτες.

Με αυτά μας διδάσκει η ιστορία, πως πρέπει να ζουν εκείνοι που διαβαίνουν το μυστικό νερό του βαπτίσματος· δηλαδή χωρίς να φέρουν πάνω τους, μετά από την ανάδυση από το νερό, κανένα από τα γνωρίσματα του εχθρικού στρατού. Γιατί αν αναδύεται μαζί του και ο εχθρός, και μετά τη διάβαση από το νερό, παραμένει στη δουλεία, αφού βγάζει μαζί του ζωντανό και τον τύραννο, τον οποίο δεν έπνιξε μέσα στο βυθό. Αυτό σημαίνει ότι αν θελήσει κανείς να αποσαφηνίσει τον συμβολισμό, μεταφράζοντάς τον φανερότερα, θα πει ότι πρέπει όλοι, όσοι διαβαίνουν το μυστηριακό νερό του Βαπτίσματος, να απονεκρώνουν στο νερό τα πάθη και αυτές τις κακές κινήσεις του νου και τα αποτελέσματά τους, επειδή είναι κάπως φυσικό να ακολουθούν τον άνθρωπο. Τέτοια πάθη είναι η πλεονεξία, η επιθυμία της ακολασίας, η αρπακτική διάθεση, η αλαζονεία και η υπερηφάνεια, ο θυμός, η οργή, η έχθρα, η ζήλεια, ο φθόνος και όλα τα παρόμοια, όπως και στο μυστήριο του Πάσχα (γιατί έτσι  ονομαζόταν ο αμνός που το αίμα του απέτρεπε τον θάνατο για όσους το χρησιμοποιούσαν). Όπως δηλαδή εκεί παραγγέλλει ο Μωυσής κατά την ημέρα του Πάσχα να τρώγουν άζυμο ψωμί- και άζυμο είναι εφόσον είναι ξένο και άσχετο προς το παλαιότερο προζύμι- , έτσι και με αυτά που ορίζει ο Νόμος, μας δίνει να καταλάβουμε, ότι εκείνος που διακόπτει τη συνέχεια των κακών με την μεταστροφή προς το καλύτερο, δεν πρέπει να αναμιγνύει κανένα κατάλοιπο της κακίας στον υπόλοιπο βίο, αλλά να αρχίζει τη μετά από αυτά ζωή από δική της αρχή. Και εδώ, λοιπόν, θέλει, αφού καταπνίγουμε στο βάπτισμα, σαν σε άλλο σωστικό βυθό, κάθε είδος αμαρτίας, δηλαδή κάθε Αιγυπτιακό πρόσωπο, να αναδυόμαστε μόνοι, χωρίς να σέρνουμε πίσω στη ζωή μας τίποτε το ξένο. Γιατί αυτό είναι που διδασκόμαστε από την ιστορία. Και αυτή λέγει ότι μέσα στο ίδιο νερό ξεχωρίζει με το θάνατό και με τη ζωή ο εχθρός και ο φίλος, αφού εξαφανίζεται ο εχθρός και ζωογονείται ο φίλος.

Πολλοί όμως από εκείνους που λαμβάνουν το μυστήριο του βαπτίσματος, από άγνοια των εντολών του Νόμου, ανακατεύουν το παλαιό προζύμι της κακίας με τη νέα ζωή που αρχίζει μετά το βάπτισμα, και αφού περάσουν το ύδωρ, κουβαλάνε μαζί τους και τον αιγυπτιακό στρατό ζωντανό με τα έργα. Γιατί όποιος πλουτίζει με την κλεψιά ή την αδικία, ή αποκτά ένα χωράφι με την επιορκία, ή συνοικεί με ξένη γυναίκα, διαπράττοντας τη μοιχεία, ή αποτολμά στη ζωή του κάτι από όσα απαγορεύονται από τη δωρεά του βαπτίσματος, νομίζει ότι, συνεχίζοντας και μετά το λουτρό την απόλαυση των κακών συνηθειών, έχει ελευθερωθεί  από τη δουλεία της αμαρτίας, και δεν βλέπει τον εαυτό του που υποκύπτει στους άθλιους τυράννους. Γιατί το πάθος της ακολασίας, είναι τύραννος σκληρός και λυσσασμένος, που με τον δουλοπρεπή λογισμό, σαν με άλλα μαστίγια, μαστιγώνει με τις ηδονές. Άλλος παρόμοιος δεσπότης είναι η πλεονεξία, που δεν αφήνει καμία άλλη άνεση στον υπηρέτη, αλλά ακόμη και αν κατορθώσει πολλά, εκτελώντας τις εντολές του δεσπότη, και αν απέκτησε αυτό που επιθυμούσε, εξακολουθεί να παρασύρεται πάντοτε προς το περισσότερο. Και όλα τα άλλα, όσα διαπράττονται από κακία, είναι απαρίθμηση τυράννων και δυνάστων, στους οποίους όταν είναι κανείς υπηρέτης, έστω και αν έτυχε να διαβεί το νερό, κατά τη γνώμη μου βέβαια, ακόμη δεν έχει εγγίσει το μυστικό ύδωρ , που έργο του είναι ο αφανισμός των άθλιων τυράννων» .